ترکیه پس از کودتا

دکتر سیدجلال دهقانی فیروز آبادی:کودتای نافرجام در ترکیه، صرف نظر از علل و عوامل آن، تأثیرات عمیقی در سیاست داخلی و خارجی این کشور خواهد داشت. مهم ترین پیامدهای داخلی و خارجی این کودتا را در این موارد می توان خلاصه کرد.

اول، تضعیف قدرت و نقش نسبی نهاد ارتش در سیاست.در این راستا تصفیه ارتش از نیروهای مخالف دولت و تغییرات گسترده در رده های فرماندهی آن حتی در سطوح میانی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

دوم، تضعیف موقعیت و موضع مخالفان سیاسی حزب حاکم و شخص اردوغان در اثر انزوا و انفعال ناخواسته یا فشار بیشتر دولت بر آنان.

سوم، تضعیف تکثرگرایی دموکراتیک و تقویت اقتدارگرایی در اثر تلاش اردوغان برای تحکیم و تثبیت قدرت رئیس جمهور از طریق تغییر قانون اساسی و بازتعریف نهادهای سیاسی.

چهارم، تشدید شکاف های سیاسی و ایدئولوژیک در اثر تقابل دوگانه هایی چون اسلام گرایی – سکولاریزم در حاکمیت و جامعه ترکیه.

پنجم، انسداد سیاسی بیشتر و امنیتی شدن فضای سیاسی در ترکیه نتیجه منطقی تحولات چهارگانه پیش گفته خواهد بود.

ششم، انسداد سیاسی بیشتر انقباض اقتصادی بیشتر را در پی خواهد داشت که توسعه اقتصادی ترکیه را با چالش مواجه می کند.

از آنجا که سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است، سیاست خارجی ترکیه پس از کودتا نیز دستخوش تغییر و تحولات ماهوی و شکلی خواهد شد.

اول، در اثر شکاف ها و گسل های داخلی، اجماع لازم برای اتخاذ سیاست خارجی فعال و یکدست با چالش مواجه می شود.

دوم، ضرورت پرداختن به سیاست داخلی و مدیریت بحران در داخل، سیاست خارجی ترکیه را دچار نوعی انزوا و انفعال موقت ناخواسته می کند.

سوم، در اثر این انزوا و انفعال نسبی، از ماهیت تهاجمی سیاست خارجی ترکیه کاسته شده و بر جنبه تدافعی آن افزوده خواهد شد.

چهارم، روابط ترکیه با آمریکا، عربستان، قطر و امارات که موضع به موقع و قاطعی در محکومیت کودتا نگرفتند، سردتر از گذشته خواهد شد. تحولی که مستلزم بازتعریف سیاست خارجی ترکیه در قبال این کشورها است.

پنجم، انسداد سیاسی نسبی در ترکیه، مسئله حقوق بشر و آزادی های سیاسی در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا را برجسته کرده که به صورت منفی آن را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این امر به معنای تقویت یکی از مهمترین موانع الحاق ترکیه به اتحادیه اروپاست.

ششم، مواضع اصولی و به موقع ایران در حمایت از دولت و محکومیت کودتا ،از یک سو، و شرایط داخلی ترکیه، از سوی دیگر، نوید دهنده توسعه و تعمیق روابط ایران و ترکیه در آینده است. تحولی که بر مدیریت مشترک بحران های منطقه ای در خاورمیانه توسط دو کشور تاثیر مثبت و مستقیم دارد.

هفتم، بازتعریف روابط ترکیه با آمریکا، اروپا و عربستان، زمینه بازسازی و توسعه روابط روسیه و ترکیه را فراهم می کند. وضعیتی که متضمن تقویت موازنه ژئوپولیتیک در سیاست خارجی ترکیه خواهد بود.

هشتم، بلند پروازی های خاورمیانه ای ترکیه در قالب نوعثمان گرایی در سیاست خارجی این کشور تعدیل و چند جانبه گرایی منطقه ای در آن تشدید خواهد شد.

نهم، در اثر شکاف ها و ضعف های درونی ارتش، از یک سو، و اشتغالات داخلی دولت، از سوی دیگر، انگیزه و توان نسبی ترکیه برای مبارزه با تروریسم کاهش می یابد. دهم، برآیند تحولات پیش گفته، بازنگری در سیاست خارجی ترکیه در قبال بحران سوریه و انعطاف بیشتر برای یافتن یک راه حل سیاسی از طریق مصالحه با ایران و روسیه خواهد بود.

تابناک