پیاده راه تاریک در شهر شب های روشن!

طراحی فضاهای شهری بمنظور خلق و احیای کیفیت محیط های گوناگون شهری صورت می پذیرید. با توجه به رویکرد مدرن در حوزه طراحی و مدیریت شهری که بر پایه و اساس توسعه انسان محور استوار است و نیز اینکه شهرهای امروزی دارای عملکرد شبانه روزی در قبال شهروندان می باشد، توجه و دقت به کیفیت شبانه فضاها از ضروریات طراحی شهری است.
بنابراین محصور کردن طراحی شهری در اقدامات کالبدی امری نادرست است که موجب ضعف عملکرد فضاهای شهری در زمان تاریکی می شود.
نورعلی مختلفی که از طریق نورپردازی، شب هنگام عناصر و فضاهای شهری را روشن میکنند، می توانند تاثیر کیفی متفاوتی را در فضا ایجاد کنند و این تاثیر کیفی متفاوت وابسته به این است که نور با چه رنگی ، از چه جهتی و با چه شدتی تابیده شود.
نورپردازی حالتهای مختلفی دارد که ناشی از تغییر مؤلفه های اصلی نورپردازی یعنی ١) هدف نورپردازی ٢) ویژگی منابع نور ٣)موقعیت و چگونگی استقرار منابع نور است.
نکته بسیار مهم که باید در نورپردازی فضاهای شهری مورد توجه ویژه واقع شود، فضاهایی هستند که در آنها رفتارها و فعالیت ها انجام می پذیرد. این فضاها از عناصر مهم و غیرکالبدی فضاهای شهری هستند.
هنگامی که منابع نور بصورت چراغ در محیط قابل مشاهده باشد، ظاهر و نمای تجهیزات نورپردازی در روز و هماهنگی آنها با سایر مبلمان شهری مستقر در محیط باید مورد توجه طراحان قرار گیرد.
در طراحی نورپردازی پیاده راه بافت مرکزی رشت توجه به فضاهایی که رفتارها و فعالیتها در آن رخ می دهد بعنوان عناصر غیرکالبدی، مغفول مانده و عملکرد این فضاها در شب هنگام مورد رضایت شهروندان نیست. همچنین در طراحی تیرهای برق روشنایی پیاده راه زیبایی بصری در روز و هماهنگی آنها با سایر مبلمان و ألمان های مستقر در بافت مورد دقت قرار نگرفته و هیچ توجهی به ماهیت و تاریخچه محیط و ارتباط آن با فرهنگ نشده است.
کاربرد رنگ و شدت های مختلف نور در نورپردازی فضای پیاده راه بواسطه تاثیر قابل توجهی که بر حال و هوای کلی محیط می توانست داشته باشد، و نیز از حیث توجه به بُعد معنا در طراحی محیط دارای اهمیت ویژه است که پراکندگی و عدم انسجام در نورپردازی پیاده راه نشان دهنده ضعف در دقت به مفاهیم و أصول یاد شده می باشد.
از نظر أصول ایمنی فیزیکی و روانی دو نورپردازی فضاهای شهری طراحان نکات مهمی چون:
١) ملاحظه اجسام در فاصله مناسب بمنظور تشخیص خطر و داشتن زمان مناسب برای واکنش مناسب
٢) وضوح چهره أفراد و أشیاء ٣) نقوش حاصل از نور که می تواند باعث جذب یا دفع گردد و ارتباط مؤثر آن با فرهنگ و اقلیم منطقه
را مورد توجه قرار می دهند. که در پیاده راه بافت مرکزی بعلت پایین بودن لوکس نوری محیط و عدم تأمین نور کافی و مناسب برای فضاهای مختلف امکان تردد أیمن و ایجاد اطمینان و امنیت را از شهروندان سلب نموده است.
حال نکته مهمی که باید به آن توجه داشت اشتهار رشت بعنوان شهر شبهای روشن است که سیال بودن جریان زندگی و تکاپوی شهروندان در ساعات شب است که رشت را در منظر گردشگران شهری زنده و پویا می نمایاند. پیاده راه بافت مرکزی که میتوانست جاذب گردشگر حتی هنگام ساعات شب باشد، بعلت نورپردازی نامناسب کارکرد مناسبی در این خصوص ندارد.
بنابراین با توجه به هزینه بسیار زیاد اجرای طرح بازآفرینی بافت مرکزی و پیاده راه فرهنگی و ایجاد فرصت جهت ارتقای کیفیت محیط شهری لزوم إصلاحات در نواقص طرح که هم اکنون با گذشت مدت زمان مناسبی از افتتاح طرح و انعکاس نظر شهروندان و کارشناسان و طراحی مجدد نورپردازی فضای پیاده راه بر اساس عملکرد مورد انتظار و با تکیه بر فرهنگ و اقلیم منطقه بیش از پیش احساس می شود. از تصمیم سازان حوزه مدیریت شهری بالأخص اعضای محترم شورای اسلامی کلانشهررشت که اغلب در مورد ضعف عملکرد نور پیاده راه و سایر موارد سخن گفته اند انتظار می رود با اتخاذ تصمیم و جدیت و انتخاب مشاور واجد شرایط اقدامات مقتضی را انجام دهند.

آیت کاظم زاده
کارشناس ارشد شهرسازی
مدرس دانشگاه