خشم سیلاب‌ها از تخریب جنگل‌ها

جارستان به نقل از ایرنا؛ سیلاب اخیر در شهرستان تالش گیلان که تخریب تاسیسات زیربنایی شهری و روستایی و مرگ دو هم وطن را رقم زد، اگرچه حاصل بارش‌های کم‌سابقه بود، اما نباید تاثیر قطع درختان، تخریب جنگل‌ها، کاهش پوشش گیاهی و ساخت و سازها در حریم رودخانه‌ها را در بروز این سیل‌ها نادیده بگیریم.

بارش کم سابقه باران در اواخر شهریور ماه در شهرستان تالش، سبب جاری شدن سیلاب شدید و وارد آمدن خسارت مالی و جانی در شهرستان شد و بلافاصله مسئولان وارد میدان شدند و در بازدید استاندار گیلان از مناطق سیلزده و بررسی وضعیت موجود، ارسلان زارع برآورد اولیه میزان خسارت ها را ۱۷۰ میلیارد تومان اعلام کرد.

اما این سیل و بسیاری دیگر از سیلاب های ویرانگر فقط نتیجه بارش های مقطعی و کثیر نبود بلکه همانگونه که در گزارش های خبری، تصویری و ویدئویی از مناطق سیلزده تالش مشهود بود، رعایت نشدن حریم رودخانه ها، ساخت منازل مسکونی در حاشیه رودها و قطع بی رویه درختان جنگلی در شکل گیری سیل موثر بوده است به نحوی که علی اوسط اکبری مقدم معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان بعد از بازدید از روستاهای سیلزده تالش و خسارت های به بار آمده، اظهار کرد: سیل تالش و خسارت های آن ناشی از فعالیت های انسانی در حوزه محیط زیست است و احداث بنا در حریم و بستر رودخانه ها آسیب زاست و باید از ساخت و ساز در حریم رودها جلوگیری شود.

امروزه در عصر اطلاعات و فناوری، همگان به اهمیت پوشش گیاهی و جنگل ها در حفظ آب باران و جلوگیری از تشکیل سیلاب واقف هستند و همه می دانند که جنگل و درخت چه اندازه در تعدیل محیط زیست نقش ایفا می کنند و حفظ اراضی جنگلی و منابع ملی تا چه مقدار اهمیت دارد، اما با این وجود و به رغم اجرای برنامه ها و طرح های مختلف از سوی دولت برای حفاظت اراضی جنگلی و حرایم رودخانه ها، تعدی به محیط زیست و قطع و سوزاندن درختان در دل جنگل ها همچنان ادامه دارد.

سیمای منابع طبیعی و وضعیت تخریب جنگل ها در گیلان

استان گیلان حدود ۱۴ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و ۵۶۵ هزار هکتار را جنگل و ۲۲۴ هزار هکتار آن را مرتع فرا گرفته و جنگل‌های هیرکانی این استان از نظر زیست محیطی، سرمایه ای بی بدیل و ارزشمند است. جنگل های هیرکانی با ۲ میلیون و ۱۲۵ هزار هکتار مساحت و به قول برخی صاحب نظران با ۴۰ میلیون سال قدمت، به عنوان متراکم‌ترین ناحیه جنگلی و نماد فسیل‌های زنده در ساحل جنوبی دریای خزر، ۵۳ درصد استان مازندران، ۲۶ درصد استان گیلان و ۲۱ درصد استان گلستان را فرا گرفته و از آستارا در منتهی الیه غرب گیلان تا گلیداغ در شرق گلستان به طول ۸۰۰ کیلومتر و با عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر گسترده شده است.

در روز ۱۴ تیر ۱۳۹۸ در چهل و سومین اجلاس کارگروه میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) که در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان برگزار شد، مناطقی از جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال، تحت نام میراث طبیعی ایران، با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت طبیعت (IUCN)، در فهرست میراث جهانی ثبت شد.

تعدی به این ذخایر باارزش، بدون توجه به عواقب و خسارت های مالی و جانی همچنان ادامه دارد به طوری که بر اساس اعلام یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، در سال گذشته یک هزار و ۲۲۸ قاچاقچی چوب در این استان دستگیر و با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شده اند.

به گفته سرهنگ محمد قربانی لرد فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان، در سال گذشته ۷۰۰ دستگاه وسیله نقلیه حامل چوب آلات قاچاق در استان کشف و توقیف و هزار و ۴۴۰ فقره پرونده تخلف تشکیل شده بود.

به گفته سرهنگ محمد قربانی لرد فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان، در سال گذشته ۷۰۰ دستگاه وسیله نقلیه حامل چوب آلات قاچاق در استان کشف و توقیف و هزار و ۴۴۰ فقره پرونده تخلف تشکیل شده بود.

او افزود: رویکرد یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری پیشگیری از تخریب اراضی ملی است و در اجرای طرح تنفس جنگل ها، حدود ۱۹ میلیارد تومان اعتبار برای بهره گیری افزون بر ۴۰۰ قرقبان و تامین خودرو به منظور حفاظت از جنگل ها جذب و هزینه و ۱۰ دستگاه خودروی شاسی بلند و کمک دار خریداری شده است.

در حوزه استحفاظی شهرستان تالش نیز که همه ساله سیل های ویرانگر خیز بر می دارد، قطع و سوزاندن درختان جنگلی داستانی بلند دارد و لهیب برخاسته از آتش تجاوز به جنگل ها، دل هر بیننده و شنونده را می سوزاند.

خبرهای متعددی از نیروی انتظامی تالش مبنی بر کشف و توقیف چوب آلات جنگلی به چشم می خورد و در یکی از این موارد از کشف و ضبط سه تن چوب‌آلات جنگلی قاچاق و فاقد مجوز حمل و دستگیری عوامل آن خبر داده شده است.

سرهنگ حسین جمال‌دار فرمانده انتظامی تالش گفت: در اردیبهشت ماه امسال در بازرسی از یک دستگاه خودرو نیسان، سه تن چوب آلات جنگلی فاقد مجوز حمل را کشف و در این رابطه یک متهم ۴۹ ساله را به دادگاه معرفی کردیم و چوب‌ها که طبق نظر کارشناسان ۶۰ میلیون ریال ارزش داشت، به اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تالش تحویل داده شد.

در آخر شهریور امسال نیز ماموران یگان حفاظت منابع طبیعی آستارا سه باب کوره زغال را در مناطق جنگلی کشف و تخریب و ۱۶ هکتار اراضی ملی را از دست متصرفان آزاد کردند و به گفته نسرین غزنوی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آستارا، سازندگان کوره های زغال در دل جنگل ها ضربه و زیان قابل توجهی به اراضی جنگلی وارد می کنند و مقابله با آنها دغدغه شبانه روزی عوامل این اداره است.

مشابه این وضعیت در سایر نقاط استان گیلان هم بسیار دیده می شود چنانکه طی هفته های اخیر دو بار ۱۰ تنی چوب قاچاق در لاهیجان  کشف و ضبط شد و در آستانه اشرفیه و بسیاری شهرستان های دیگر هم از این دست کشفیات وجود دارد.

دولتمردان برای صیانت از جنگل ها چه کرده اند؟

سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از احداث چهار پایگاه‌ اطفای حریق جنگل و منابع طبیعی در شهرستان های رشت، لاهیجان، تالش و رودبار این استان خبر داد و گفت: این پایگاه ها میزان حریق در جنگل ها و عرصه های طبیعی را کاهش می دهند و ساخت و راه اندازی آنها از مصوبات دولت دهم بود و اکنون پایگاه یکم اطفاء حریق در منطقه لاکان شهرستان رشت با ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال تکمیل است و فاز نخست آن از اسفندسال قبل بهره برداری شده است.

میرحامد اختری افزود: پایگاه اطفای حریق منابع طبیعی تالش در غرب استان نیز ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و مکان ساخت پایگاه های اطفای حریق لاهیجان و رودبار هم مشخص شده است و با حمایت مسئولان استان برای اختصاص اعتبار از بودجه استان، این پایگاه ها تا سال آینده احداث و بهره برداری خواهند شد.

او ابراز امیدواری کرد: با احداث این پایگاه ها بخش عمده ای از عرصه های منابع طبیعی استان گیلان از تخریب و آتش سوزی مصون بماند و از ورود خسارت به مراتع و پوشش گیاهی استان ممانعت به عمل آید.

فراموش نکنیم که نیاز به چوب بخصوص در بخش صنعت، از دلایل دست درازی به اراضی جنگلی است و به دلیل اینکه واردات چوب به کشور مستلزم خروج ارز و ایجاد اسکله های اختصاصی و زیرساخت های لازم در بنادر و گمرکات است،   باید با توسعه زراعت چوب در داخل کشور،  احتیاج به چوب آلات رفع و از قلع و قمع درختان جنگلی جلوگیری شود.

در این خصوص استاندار گیلان با اشاره به اهمیت صیانت از جنگل و محیط زیست و لزوم هدایت تسهیلات فراگیر به سوی توسعه اشتغال پایدار روستایی و عشایری گفت: برای توجیه اقتصادی فعالیت زراعت چوب باید با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان به استفاده از فناوری های روز اقدام کنیم.

ارسلان زارع افزود: چوب استحصالی از طرح زراعت چوب باید در استان مصرف و از خروج بدون مجوز آن ممانعت شود و باتوجه به ظرفیت زراعت چوب در بالغ بر ۱۷ هزار هکتار از اراضی استان، کاشت درخت در ‌هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی طی سه سال گذشته، اجرای طرح در سه هزار و ۵۰۰ هکتار در سالجاری و به همین میزان در سال های آینده، به طور قطع فراتر از تعهد ۶ هزار و ۶۰۰ هکتاری پیش بینی شده در برنامه ششم توسعه محقق خواهد شد.

او با تاکید بر تدوین برنامه جامع زراعت چوب برای سال آینده از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، گفت: مردم گیلان و سازمان‌های مردم نهاد در خصوص مسائل  زیست محیطی، توجه به طبیعت و حفظ منابع جنگلی زبانزد و در کشور پیشتاز هستند و باید این فرهنگ غنی، ماندگار بماند.

استاندار گیلان می گوید: ظرفیت‌های توسعه‌ گیلان، احداث کارخانجات مواد سلولزی و پالت با اشتغال بیش از ۲۲ هزار نفر، ما را به توسعه زراعت چوب برای تأمین مواد اولیه واحدها، جلوگیری از تخریب جنگل ها، حفظ اشتغال پایدار و تحقق شعار جهش تولید ملزم می‌کند.

وی افزود: برای افزایش سطح آگاهی مردم از طرح های مصوب جهت حفظ جنگل ها، کمیته ای با حضور دستگاه های متولی و نماینده سازمان های مردم نهاد تشکیل و در این خصوص اقدامات اثرگذاری با همکاری رسانه ها و صدا و سیمای ملی و استانی صورت گیرد.

استاندار گیلان اظهار کرد: ظرفیت‌های توسعه‌ گیلان، احداث کارخانجات مواد سلولزی و پالت با اشتغال بیش از ۲۲ هزار نفر، ما را به حرکت در مسیر زراعت چوب برای تأمین مواد اولیه واحدها، حفظ اشتغال پایدار و تحقق شعار جهش تولید ملزم می‌کند.

وی به تاکید رئیس جمهوری در خصوص توجه به موضوع زراعت چوب و لزوم هدایت تسهیلات فراگیر یا توسعه اشتغال پایدار روستایی و عشایری به این مسیر اشاره و خاطرنشان کرد: برای توجیه اقتصادی فعالیت زراعت چوب باید با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان به استفاده از فناوری های روز و کشت‌های تلفیقی توجه کنیم.

زارع گفت: نظارت ها بر اجرای طرح زراعت چوب باید تشدید شود و قطع درخت های دست کاشت و جایگزینی مجدد آن برای تأمین مواد اولیه مورد نیاز توسعه یابد و از تغییر کاربری اراضی تحت عنوان زراعت چوب جلوگیری شود.

مردم در حفظ جنگل ها و حریم رودخانه ها چه وظیفه ای دارند؟

صیانت از انفال و منابع طبیعی وظیفه ای ملی و قانونی است و بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشد داشته باشند، وظیفه ای عمومی تلقی می گردد.

به اعتقاد کارشناسان باید آحاد مردم به حفاظت جنگل ها و مراتع به عنوان عامل تداوم حیات بشر بر زمین اهمیت بدهند و اگر در طبیعت بنا بر ضرورت، اجاقی و آتشی روشن کرده ایم باید بعد از اطمینان از خاموشی کامل آن، جنگل را ترک کنیم و همچنین از برداشت بی رویه مصالح از منابع ملی،  اراضی جنگلی و حریم رودخانه ها خودداری کنیم و در اجرای طرح های عمرانی و ساخت و سازها، حریم رودخانه ها و اراضی جنگلی را محترم شماریم و با مسئولان در این رابطه همکاری کنیم.

البته احساس مسئولیت همگانی در قبال صیانت از منابع طبیعی موجب شده تا در اطفای حریق جنگل ها، گروه های مختلف مردم و تشکل های مردم نهاد مشارکت کنند و اغلب آتش سوزی ها در نواحی جنگلی با همکاری مردم محل با عوامل آتش نشانی مهار می شود.

شرایط جوی و اقلیمی، هوای شرجی و گرم، انباشت علوفه خشک در پای درختان و گستره جنگل های گیلان زمینه آتش سوزی در آنها را فراهم کرده و ذخایر جنگلی این استان از این نظر از اهمیت خاصی برخوردار است بنابراین در مهار آتش سوزی ها، علاوه بر نیروهای حفاظت منابع طبیعی، نیروهای مردمی، امدادی، هلال احمر، بسیج، نیروی انتظامی، بخشداران، فرمانداران و غیره نیز همکاری می کنند اما سهم مردم، بخصوص ساکنان نواحی جنگلی و روستانشینان در این راستا سنگین است.

روستانشینان گیلان در خط مقدم حفاظت جنگل ها قرار دارند و پیش تر از مسئولان، از قطع و سوزاندن درختان جنگلی توسط افراد سودجو و تخریب کنندگان طبیعت باخبر می شوند و باید علاوه بر گزارش به شماره تلفن ۱۵۰۴ یگان حفاظت منابع طبیعی، در قالب سازمان های مردم نهاد برای نگهداری از ذخایر خدادادی همکاری کنند.

آتش سوزی هایی که گاه ناشی از خطای انسانی است از دلایل تخریب جنگلهاست و بر اساس اعلام یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان در بهمن سال گذشته حدود ۱۰۴ هکتار از اراضی جنگلی استان دچار آتش سوزی شده بود و در خرداد امسال نیز در جنگل های پره سر منطقه کلاب، آتش سوزی هایی رخ داد.

قانع بودن به اراضی شخصی و خودداری از تجاوز به حریم عرصه های ملی باید به فرهنگ تبدیل شود و نقش رسانه ها و فرهیختگان در ترویج این فرهنگ، بسیار سنگین و مهم است اما متاسفانه حرص به تملک اراضی ملی در نوار مرزی استان نیز گهگاه مشاهده می شود به طوری که اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آستارا در شهریور ماه امسال از آزادسازی ۱۶۸ هزار متر مربع از اراضی ملی در نوار مرزی این شهرستان خبر داد.

نسرین غزنوی رئیس این اداره گفت: این زمین ها سال‌های متمادی در تصرف اشخاص بود و با همکاری دادگستری و تامین امنیت و همراهی هنگ مرزی آزادسازی شد.

رئیس اداره منابع طبیعی آستارا می گوید: درختان و درختچه های جنگل ها بخصوص در ارتفاعات، نگهبانان و حافظان خاک و منابع آب هستند و دست اندازی انسان ها و بهره برداری های بی رویه و غیراصولی به نام ساخت و سازها، خاکبرداری ها، ساخت راه های غیرفنی، قطع درختان و چرای بی رویه دام طبیعت جنگل ها را به هم می زند.

وی افزود: درختان و درختچه های جنگل ها بخصوص در ارتفاعات، نگهبانان و حافظان خاک و منابع آب هستند و دست اندازی انسان ها و بهره برداری های بی رویه و غیراصولی در قالب ساخت و سازها، خاکبرداری ها، ساخت راه های غیرفنی، قطع درختان و چرای بی رویه دام طبیعت جنگل ها را به هم می زند.

وی توسعه نهال کاری، جنگل های دست کاشت، بذرپاشی،  طرح های آبخیزداری، برخورد قاطع با متجاوزان به اراضی جنگلی و حریم منابع ملی و کار فرهنگی را برای حفظ جنگل ها لازم دانست و احساس مئولیت همگان را خواستار شد.

آری هنگامی که به صدای تیشه و تبر برخاسته از دل جنگل ها بی تفاوت می مانیم و قطع و قاچاق درختان جنگلی در مقابل چشم های ما عادی می شود و خبر تجاوز به حریم رودخانه ها و جنگل ها را به مراجع ذیصلاح گزارش نمی کنیم، نباید از خشم طبیعت در امان باشیم، زیرا با افتادن هر تنه درخت و خشکیدن هر برگ و گیاه، قطره های باران به جای صفا بخشیدن به زمین سرسبز، روی خاک عریان جریان یافته و سیلابی سهمگین را روانه شهرها و روستاها می کنند تا انتقام قطع درختان و نابودی جنگل ها را از انسان هایی که به این موهبت الهی بی توجه هستند بگیرند.

استان گیلان به عنوان خطه سرسبز کشور دارای ۵۶۵ هزار هکتار جنگل و ۲۲۴ هزار هکتار مرتع است.