روی خوش بخش خصوصی یا ناکارآمدی بخش دولتی؟

جارستان: در پاییز سال ۱۴۰۲ در طرح آمارگیری نیروی کار بیش از ۷۵ درصد از زنان شاغل در کل کشور، در بخش خصوصی مشغول به کار بوده‌اند. البته این نسبت میانگینی از کل کشور است و اگر وضعیت هر استان به تنهایی بررسی شود نتایج متفاوتی به دست می‌آید.

یکی از شاخص‌هایی به منظور بررسی بازار کار و اشتغال وجود دارد، سهم بخش‌های شغلی از بازارهای کار زنان و مردان است؛ که در بخش‌های دولتی و خصوصی اعمال و ارائه می‌شود.

داده‌های مرکز آمار ایران حاکی از این امر است که حدود ۴ میلیون و ۸ هزار زن در پاییز ۱۴۰۲، در بازار کار ایران شاغل بوده‌اند. از این تعداد، ۷۶.۶ درصد در بخش خصوصی فعالیت داشته‌اند. این در حالی است که این نسبت در پاییز سال گذشته ۷۶.۲ درصد بوده است. بنابراین سهم بخش خصوصی از اشتغال زنان در کل کشور کمی افزایش یافته است.

استقبال بخش خصوصی کشور از زنان شاغل گیلان

بر طبق آمار و گزارشات مرکز آمار، در پاییز ۱۴۰۲، سهم بخش خصوصی از اشتغال زنان به ترتیب در استان‌های گیلان، کرمان و کرمانشاه از سایر استان‌های کشور بالاتر بوده است.

۸۹ درصد از زنان شاغل در استان گیلان، در بخش خصوصی مشغول به کار هستند. این گزاره شاید در نگاه اول یک خبر خوب و مسرت‌بخش برای استان و زنان آن باشد؛ اما لازم است در بررسی آن کمی عمیق‌تر شویم.

ابتدای امر بهتر است با مفهوم «شاغل» در اقتصاد آشنا شویم: تمام افراد ۱۵ ساله و بیش‌تر(حداقل سن تعیین شده) که در طول هفته‌ مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به‌طور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب می‌شوند.

شاغلان به‌طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق‌‌بگیران و خوداشتغالان می‌شوند. ترک موقت کار در هفته‌ مرجع با داشتن پیوند رسمی شغلی، برای مزد و حقوق‌بگیران و تداوم کسب و کار برای خوداشتغالان، به‌عنوان اشتغال محسوب می‌شود. گروه‌هایی که در ادامه می‌آیند نیز به‌‌ لحاظ اهمیتی که در فعالیت اقتصادی کشور دارند، شاغل به حساب می‌آیند:

• افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند (کارکنان فامیلی بدون مزد).

• کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت مؤسسه‌ محل کارآموزی انجام می‌دهند، یعنی مستقیماً در تولید کالا یا خدمات سهیم هستند و فعالیت آن‌ها «کار» محسوب می‌شود.

از طرفی تمامی مواردی که ذکر شد، در هر گروه عمده شغلی، اگر از استخدام دولت و یا بخش‌های دولتی نباشند – حتی ثبت در دفتر بیمه به منظور بیمه کردن خویش و یا فعالیت‌ها خانوادگی بی‌مزد- در زیر دسته شاغلان در بخش خصوصی قرار می‌گیرد.

حال گزاره «۸۹ درصد از زنان شاغل در استان گیلان، در بخش خصوصی مشغول به کار هستند.» می‌تواند حاکی از این امر است که یا نهادهای دولتی قابلیت جذب زنان متقاضی اشتغال در این بخش را نداشته‌اند یا اقبال زنان گیلانی برای کار در مشاغل دولتی کم بوده است؛ یا حتی زنان استان به فعالیت‌های اقتصادی در بستر بخش خصوصی، چه در سازمان‌ها و نهادهای خصوصی، چه به صورت خوداشتغالی روی آورده‌اند.

گفتنی است این شاخص در استان گیلان در فصل پاییز سال ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته‌اش، یعنی ۱۴۰۱، با افزایش ۰.۵ واحد درصدی مواجه شده است.

این نسبت به طور کلی، در ۱۶ استان از میان ۳۱ استان کشور نسبت به پاییز ۱۴۰۱ افزایش و در سایر استان‌ها کاهش یافته است.