اقدامات پلیس در حوزه پیشگیری از بزهکاری نوجوانان چه بود؟

جارستان: موضوع جرم درحوزه نوجوانان با اصطلاح بزهکاری معروف بوده و کاربرد دارد بنابراین با توجه به اتفاقاتی که اخیراُ در فراسوی شهرمان رخ داده نگارنده را مجاب نموده تلویحا مطلبی را تحت این عنوان یادداشت نماید.
نوجوانان سرمایه های انسانی جامعه نیز هستند و سلامت روح و جسم آن ها تضمین کننده سلامت جامعه آینده است و با توجه به آمار بالای جمعیت نوجوان در ایران میطلبد که به آن ها توجه لازم مبذول گرد. امروزه بزهکاری نوجوانان هم از نظر میزان و هم از حیث شدت و پیچیدگی سبب نگرانی هایی در سطح ملی و فرا ملی گردیده است بنابراین پیشگیری از آن امری ضروری و با اهمیت می باشد!
بنیان خانواده و هریک از دستگاه های دولتی، حکومتی نظیر آموزش و پرورش، ورزش و جوانان و غیره… میتوانند به هر نحوی از انحاء در این موضوع موثر واقع بشوند  اما در این میان پلیس نه به عنوان موثرترین بلکه مهم ترین مرجع مورد نظر شناخته شده است !! و به جهت تنها نهاد رسمی محوری پیشگیری از بزهکاری نوجوانان حائز اهمیت و ضروری می باشد . سخن در این مقوله بسیار است و مختصرا به برخی از موارد اشاره میگردد ؛
 عواملی که در ارتکاب بزه و در سیر تکوین عمل مجرمانه تاثیر میگذارد به دو دسته عوامل تحریک کننده و مقاومت کننده تقسیم میشود این در حالی است که در شکل گیری بزهکاری نوجوان عوامل خانوادگی و تربیتی ،معضلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و در بسیاری از موارد هم بی تجربگی ، جوانی ، سادگی و یا شیطنت های کودکی و نوجوانی که اقتضای سن آنان است نقش دارند به گفته محمد نسل جامعه شناس و حقوقدان؛ بزهکاری تحت شرایط زیر اتفاق می افتد: در صورتی که از اموال و ساکنین به نحو نامناسب حمایت شود، در موردی که انتقال و فروش مال آسان باشد ، در صورتی که از اموال و ساکنین به نحو نامناسب حمایت شود ، در مواردی که انتقال و فروش مال آسان باشد ، در صورتی که بزهکار با بزه دیده در یک جا زندگی کنند،  در صورتی که الکل یا مواد مخدر مصرف شود یا سلاح گرم در دسترس نوجوان باشد !  کودکان و نوجوانان با ارتکاب جرم لزوماً به دنبال نقض هنجارهای اخلاقی و اجتماعی متبلور در قوانین کیفری نیستند بلکه آنان با این کار در واقع عمق وخامت شرایط حاکم بر زندگی، تحصیل و کار خود را به اطلاع والدین ، دوستان  و اولیاء مدارس و به طور کلی جامعه می رسانند. لکن با توجه به توضیحات مطروحه پیشگیری از بزهکاری توسط پلیس میتواند در قالب پیشگیری های وضعی ، کیفی و اجتماعی صورت پذیرد البته تلاش نگارنده این بوده که  بیشتر به مبحث اجتماعی جرم نوجوانان بپردازد و با تحقیق درباره چگونگی اقدامات کلی چند کشور دیگر نتایجی کیفی بدست آورد!  به عنوان مثال پلیس آمریکا برای ایجاد یک استراتژی اجتماعی جامع به منظور یکپارچه ساختن فعالیت مؤسسات ونهادهای مختلف که در حوزه پیشگیری از بزهکاری نوجوانان مطرح میباشند، اداره جدید التاُسیسی را تحت عنوان(جوانان- مرکزتوجه پلیس مردمی ) راه اندازی نموده است این اداره هدف خود را برمتمرکز نمودن توجه پلیس و مسئولان اجتماعی بر روی پیشگیری از بزهکاری جوانان تعریف نموده است تا این گونه مؤسسات با همکاری پلیس مشکلات مربوط به نوجوانان را شناسایی و راه حل های مناسب را ارائه دهند! درانگلستان برنامه خاصی برای پلیس راه اندازی شده که هدف آن رسیدگی به نوجوانان زیر ١٧ سال است ! و طی آن با نوجوانانی که در رفتارشان خلاف و بی نظمی مشاهده میشود یا اینکه خلاف های جزئی مرتکب میشوند رسیدگی و مورد بررسی قرار میگیرند !
درشرق آسیا و کشور چین پلیس مأموریت دارد تا مردم را درک و به آنها اعتماد کند و مردم را بسیج کند وبه آنها متکی باشد پلیس نقش تکمیلی و هماهنگ کننده دارد نقش تحکم آمیز و تحریک کننده !!  مردم در آنجا شرکای اصلی پلیس لقب گرفته اند ( لذا یکی از جدیترین اشتباهات پلیس غفلت از مردم است) یا در کشور لبنان پلیس نوجوان در هر کلانتری مستقر است و به مسائل نوجوانان رسیدگی میکند این پلیس درکلانتری وهنگام مصاحبه و بازجویی لباس یونیفرم نمی پوشد ولی هنگام حضور در مدارس موظف به پوشیدن یونیفرم است! درکشوری مانند کلمبیا که از معضل فوتبال و خشونت مسلحانه رنج میبرد و نوجوانان مستعدترین گروه برای جذب به گروه های خشونت آمیز بودند دولت برنامه ای با محوریت فوتبال جهت اشاعه روحیه گروهی ، مدارا، احترام و ارزش های اجتماعی نزد مردان و زنان ســاکن در محله های نامناسب و آماده الحاق به باندهای مسلحانه تدوین کرد که هدف آن استفاده از فوتبال به عنوان یک ابزار جهت تشویق روحیه همکاری و مدارا بین نوجوانان محله های‌آسیب پذیر‌ ‌و تقویت فرهنگ گفتگو بین ســاکنان محلی وکنشگران سیاسی با استفاده از اصول فوتبال میباشد!

بی شک کشور های توسعه یافته که از دهه ها قبل تر به پیشگیری از جرم پرداخته اند در این زمینه اقداماتی را معمول و به نتایجی دست یافته اند در همین راستا نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سالیان اخیر با تغییر رویکرد خود به جامعه محوری قصد دارد تا در حوزه مدیریت بزهکاری نوجوانان وارد گردد منطقی خواهد بود تا ضمن مطالعه وضعیت پلیس در سایر کشور ها ، برنامه های کاری خود را تدوین و اجرا نماید . البته ناگفته نماند با ملاحظه اقدامات معاونت اجتماعی ناجا و دوایر مشاوره کلانتری ها نیز متوجه میشویم تقریباً در همان مسیری قرار گرفته اییم که کشور های توسعه یافته قدم نهاده اند فقط نکته قابل توجه این است که فاصله زمانی این اقدامات در ایران نسبت به کشور های موصوف نزدیکتر می باشد و علیهذا پیشنهاد میگردد ناجا نسبت به رسمی کردن و سرعت بخشیدن به اقدامات خود در حوزه تعامل با مدارس و مشارکت خانواده ها و مردم توجه ویژه نماید.
مجید علیدوست دافساری
۹۸/۱۱/۱۰