معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا: رهبران اروپا از صدمات ترامپ به برجام جلوگیری کنند

مارک فیتز پاتریک، معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵، کاردار پیشین آمریکا در مقر سازمان ملل در ژنو و مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در گفت‌وگویی که از طریق ایمیل انجام شد به شرح زیر به سوالات ایسنا در رابطه با برجام و برخی تحولات اخیر در این‌باره پاسخ داد.

پرسش: برخلاف پیش‌بینی‌ها ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد. مواضع او در زمان کمپین انتخاباتی‌اش موجب نگرانی بسیاری در اروپا و آسیا به خصوص در ایران شده است، به نظر شما ترامپ می‌تواند برجام را با مشکل مواجه کند یا مجبور است برخلاف شعارهایش آن را اجرا کند؟

پاسخ: با توجه به نبود تجربه کافی ترامپ در زمینه سیاست خارجی و به دلیل کمپین غیرمعمول او پیش‌بینی اینکه او با مسائل ویژه‌ای همچون برجام چه برخوردی کند، امری دشوار است. بخش اعظمی از موضع آینده ترامپ در این زمینه بستگی به آن دارد که چه اشخاصی را به عنوان مقام‌های کلیدی به خصوص وزیر امور خارجه تعیین کند.

ترامپ زمانی که در ماه ژانویه وارد کاخ سفید شود مسائل زیادی را پیش رو دارد که باید به آنها بپردازد. برجام را نمی‌توان مشکلی دانست که باید فوراً به آن پاسخ داده شود. اگر او بخواهد برجام را پاره کند باعث ایجاد یک بحران با متحدان آمریکا و تقریباً همه کشورهایی که از برجام حمایت می‌کنند خواهد شد. بنابراین معتقدم که ترامپ به سرعت توافق را لغو نخواهد کرد، اما ممکن است با فروگذاری در انجام تعهدات آمریکا در طول زمان باعث نابود شدن این توافق شود.

ترامپ در طول کمپین انتخاباتی خود سخنان مختلف و متناقضی را در مورد برجام مطرح کرد که یکی از آنها بررسی سختگیرانه برجام بود. چیزی که او بارها آن را تکرار کرد خواست او برای مذاکره مجدد در مورد برجام بود. اگرچه او بدون تمایل و خواست دیگر کشورهای عضو توافق که همه آنها منافع این توافق را لمس کرده‌اند و خواستار ادامه آن هستند نمی‌تواند چنین اقدامی را انجام دهد.

من انتظار دارم که ترامپ از تمدید لغو برخی تحریم‌ها علیه ایران خودداری کند. او همچنین ممکن است با برخی اقدامات کنگره برای تصویب طرح‌های ضدایرانی همچون منع فروش هواپیماهای بویینگ به ایران همراهی کند.

پرسش: شما موضع اتحادیه اروپا را در این زمینه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ موگرینی در دفاع از برجام این توافق را برای اروپا حیاتی دانسته است و با هرگونه تغییر در آن مخالفت کرده است.

پاسخ: کشورهای دیگر عضو برجام به خصوص کشورهای اتحادیه اروپا به طور جدی از توافق حمایت می‌کنند و هیچ‌گونه نیازی برای مذاکره مجدد در این‌باره را لازم نمی‌دانند. البته راه‌هایی برای بهبود توافق وجود دارد. اتحادیه اروپا در صورتی که کمیسیون مشترک برجام قادر به اعمال اصلاحات جزئی بدون صدمه به اصل آن باشد از آن حمایت می‌کند.

من انتظار دارم که دیگر رهبران اروپایی موضعی همچون موگرینی را در اتخاذ اقدامات عمومی و غیرعلنی در راستای جلوگیری از صدمه به برجام توسط گام‌های عجولانه ترامپ پیش گیرند.

پرسش: پیش‌بینی شما در مورد کابینه ترامپ در حوزه سیاست خارجی چیست؟ آیا ترامپ به افراد تندرو که به خصوص مخالف مسلمانان و مهاجران هستند در کابینه‌اش میدان خواهد داد؟

پاسخ: پیش از آنکه او اعضای کلیدی کابینه خود را مشخص کند نمی‌توان در مورد سیاست خارجی ترامپ حدسی زد. برخی از تحلیل‌گران احتمال تعیین استیو بنون یک ملی‌گرای تندرو به عنوان استراتژیست ارشد کاخ سفید را مطرح کرده‌اند. این یک سمت جدید در کاخ سفید خواهد بود و هنوز مشخص نیست در این صورت بنون تا چه میزان می‌تواند در حوزه سیاست خارجی نفوذ داشته باشد. ما باید صبر کنیم و منتظر باشیم.

پرسش: با توجه به مواضع سرسختانه ترامپ علیه داعش آیا احتمال همکاری بیشتر میان آمریکا و متحدانش با ایران و روسیه وجود دارد؟ آیا آمریکا همچنان به حمایت از گروه‌های تروریستی میانه‌رو مخالف اسد ادامه خواهد داد؟

پاسخ: سیاست ترامپ در مورد سوریه یک موضوع غیرقابل پیش‌بینی دیگر است. نظر من این است که او تمایل به همکاری با روسیه برای مبارزه علیه داعش خواهد داشت. اما اولویت روسیه مبارزه با داعش نیست. روسیه هزینه و انرژی بیشتری را برای حمایت از گروه‌های مخالف میانه‌رو که مورد حمایت تسلیحاتی آمریکا نیز هستند صرف کرده است. حتی خود رژیم اسد نیز داعش را به حال خود رها کرده است. حتی می‌توان گفت که رژیم اسد در ایجاد داعش نقش داشته است. هیچ رییس‌جمهور آمریکایی قطعاً حاضر به همکاری با اسد نخواهد بود.

البته همکاری آمریکا با ایران برای مبارزه با داعش محتمل‌تر است که البته این امر بسیار پیچیده خواهد بود؛ چرا که بی‌اعتمادی عمیقی میان ایران و آمریکا وجود دارد.

هم‌اکنون آمریکا در عراق با ایران به صورت غیررسمی و در راستای مبارزه با داعش همکاری می‌کند. به دلیل مصلحت انجام این همکاری احتمالاً این امر ادامه خواهد داشت.

پرسش: چمدان هسته‌ای آمریکا در دستان ترامپ قرار می‌گیرد، تا چه میزان ترامپ آماده تصمیم‌گیری درست درباره تهدیدات هسته‌ای و استفاده از تسلیحات هسته‌ای است؟

پاسخ: مخالفان سیاسی ترامپ همواره اعلام کرده‌اند که ترامپ ثبات اخلاقی لازم برای اعتماد به تصمیم‌گیری او در مورد تسلیحات هسته‌ای را ندارد. نباید فراموش کرد که او نوامبر گذشته اعلام کرد که در استفاده از تسلیحات هسته‌ای بسیار غیرقابل پیش‌بینی است.

پرسش: ترامپ در کمپین انتخاباتی خود، کره جنوبی و ژاپن را برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای در مقابل پیونگ یانگ تشویق کرده بود. آیا این پیشنهاد تهدیدی برای منع اشاعه نیست؟

پاسخ: با وجود اینکه ترامپ در مصاحبه خود در سال گذشته گفته بود ممکن است دستیابی متحدان آمریکا مثل ژاپن و کره جنوبی به تسلیحات هسته‌ای به صلاح باشد اما پس از آن این دیدگاه را تکذیب کرد. پس از مشاوره با رهبران حزب جمهوری خواه در کنگره او سریع به این درک رسید که دستیابی هر کشور به سلاح هسته‌ای و نقض NPT  به صلاح نیست.

پرسش: ارزیابی شما از اعتراضات مخالفان ریاست جمهوری ترامپ چیست؟ این اعتراضات چه پیامدی دارد و تا کجا ادامه خواهد داشت؟

پاسخ: کمپین ۲۰۱۶ انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مملو از احساسات بود و پیروزی غافلگیرانه ترامپ برای نیمی دیگر از جمعیت که به هیلاری کلینتون رأی داده بودند کاملاً ناراحت کننده بود. اعتراضات علیه ترامپ در واقع نشان دهنده ترسی است که بسیاری نگران آن هستند ریاست جمهوری او چگونه خواهد بود. اما معترضان باید پیش از آنکه ترامپ وارد کاخ سفید شود دست از اعتراض علیه او بکشند و صبر کنند. البته بیشتر این معترضان بالأخره بر طبق خواسته باراک اوباما یعنی پذیرش نتیجه انتخابات به عنوان روند دموکراسی عمل خواهند کرد.

گفت‌وگو از: پوریا فیروزنژاد