مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت ایجاد مراکز آزمایش وسیع در کشور /خرید و فروش تست منفی کرونا به یک نگرانی تبدیل شده

سیامک سمیعی مدیر کل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، در نشست خبری با خبرنگاران از طریق ویدئوکنفرانس گفت:« موج چهارم کرونا با موج های قبلی خیلی متفاوت بود هم به لحاظ ارتفاع و هم زمان و هم تغییرات ژنتیکی که در ویروس اتفاق افتاده بود که با دیدن چنین رخدادی باید انتظار داشته باشیم موج های بعدی هم در کار باشد باید خود را برای موج های شدیدتری آماده کنیم. عدم توفیق در قطع زنجیره انتقال باعث چنین پدیده ای می شود. برای ما آزمایشگاهیان مهم بود پاسخ آزمایشگاهی متناسبی دهیم که برمی گشت به اینکه چقدر ذخیره راهبردی داریم که اگر یک موجی تغییر کرد چقدر خودمان را برایش آماده کردیم و درسی که از موج چهارم کرونا گرفتیم چه بود.»

وی در ادامه گفت:« فعالیت چند ماهه وزارت بهداشت بخصوص در حوزه هماهنگی های بین الملل و سازمان جهانی بهداشت باعث شد بتوانیم در ماه های گذشته ظرفیت های آزمایشگاهی کشور را افزایش دهیم و میزان تست روزانه را از ۲۵ هزارتست در روز به ۵۸ هزارتست در روز رساندیم. تلاش می کنیم ظرفیت را به ظرفیت عملکردی نزدیک کنیم که برای این کار وابسته هستیم به گنجینه نیروی انسانی، آنچه در بحران سخت است ایجاد زیرساخت است و کشور ما تحریم است ولی ما توانستیم این ظرفیت را افزایش دهیم انچه که نقطه بحرانی است این است که نیروی انسانی کافی داشته باشیم تا بتوانند در شیفت های متعدد کار کنند. نیروهای ما بار سنگینی در موج چهارم کرونا به دوش کشیدند و در شرایط به این سختی همچنان متعهد به استانداردها هستند که کیفیت خدماتشان کاهش پیدا نکند.»

وی افزود:« اتفاق مهم دیگر این بود که ما در استفاده از آزمایش تشخیص آنتی ژن ویروس عامل کووید -۱۹ موفق بودیم و تولیدات کیت ما بیشتر شد هرچند که در برخورد این موج مقداری مشکل داشتیم. کیفیت کیت ها بهتر شده است همکاران در غالب برنامه شهید حاج قاسم سلیمانی کار را شروع کردند و آزمایش گسترده و هدفمند و هوشمند هدف بود که تلاش می کردیم به آن برسیم. همکاران در حوزه توسعه مدیریت شبکه تیم های مراقبت در منزل و ردیبابی داشتند و نمونه برداری برای آزمایش تشخیص مولکولی انجام می دادند.»

دکتر سمیعی گفت:« در مرحله پنجم تعداد تست ها از ۱۱۰ هزار تست در روز بالا رفت. تست هایی که انجام میشد با روش تشخیص سریع بود که نقطه اوج خوبی بود. برنامه ریزی هایی شده که از این آزمایش در محل های متعددی استفاده شود ولی مدیریت این بیماری تحت ضوابط خاصی در وزارت بهداشت است و وزارت بهداشت نگران است مردم برای بهره مند شدن از این خدمت مجبور شوند جا به جا شوند و به مراکز متعدد مراجعه کنند. تلاش می کنیم با کمترین جا به جایی این خدمت در اختیار مردم قرار گیرد.»

وی تاکید کرد:« فکر می کنم می توانیم خود را برای فازهای بعدی اگر برنامه بازگشایی مدارس و دانشگاه ها در دستور کار باشد، آماده کنیم و مراکز آزمایش وسیع در کشور ایجاد کنیم و همانطور که مردم برای واکسیناسیون می توانند به مراکز واکسیناسیون وسیع مراجعه کنند، بتوانیم این امکان را برای آزمایش هم ایجاد کنیم.»

وی گفت:«آزمایش دیگری که در این ماه ها به فهرست آزمایشات وزارت بهداشت اضافه می شود آزمایش تعیین تغییرات ژنتیکی ویروس کرونا است. وزیر بهداشت اخیرا در مورد تغییرات ویروس های جهش یافته صحبت کردند. ما سه مرکز آزمایشگاهی داریم که مسئول بررسی ویروس های جهش یافته در کشور هستند. از دانشگاه ها خواسته شده اگر مراکزی می توانند برای رصد تغییرات ژنتیکی ویروس رصد کنند از طریق معاونت بهداشت معرفی شوند و بتوانیم مراکزمان را توسعه دهیم. تغییرات ویروس از سه جهت اهمیت دارد آن چیزی که باعث ایجاد تغییر در ژنوم ویروس می شود زنجیره انتقال است.»

وی خاطرنشان کرد:« اگر موج داشته باشید باید نگران تغییرات ژنتیکی ویروس کرونا باشید که گاهی سرایت بیماری را بیشتر می کند و گاهی هم تاثیری ندارند. تیم های ما وظیفه دارند رصد کنند که اگر تهدیدی وجود دارد تهدید را کاهش دهند. این تغییرات ژنتیکی ممکن است در تشخیص ویروس هم مشکل ایجاد کند خوشبختانه چون تمام کیت ها برای بیش از یک هدف طراحی شده اند آزمایشگاه ها راحت می توانند تشخیص دهند و به تولید کننده کیت اطلاع دهند که بتواند کیت خود را ارتقا دهد این تجربه چندین بار در کشورهای مختلف اتفاق افتاده است.»

وی افزود:«مسئله مهم دیگر همزمان شدن موج چهارم کرونا با واکسیناسیون است اگر زنجیره انتقال قطع نشود درحین واکسیناسیون ممکن است شاهد شرایط خاصی باشیم و ممکن است با تغییر موتاسیون ها واکسن ها پاسخگو نباشند. آنچه مشخص است تا این لحظه واکسن های موجود به دلیل اینکه بیش از یک مکانیزم برای ایجاد ایمنی دارند خوشبختانه در سطح جامعه شواهدی وجود ندارد که موتاسیون ها توانستند واکسیناسیون را شکست دهند. مهمترین تاثیر واکسن کاهش مرگ و میر و ابتلا است ولی در رابطه با زنجیره انتقال هنوز شواهدمان کافی نیست.»

وی درپاسخ به این سوال خبرنگار سلامت نیوز درباره کمبود کیت های تشخیص نوع ویروس هندی و آفریقایی کرونا گفت:« در مورد ویروس انگلیسی کرونا، انستیتو پاستور در چندین آزمایشگاه خود، کیت هایی را در اختیار گذاشته که می توانستند این ویروس تغییریافته را شناسایی کنند. بعضی از تغییراتی که در ویروس اتفاق می افتد با آزمایش PCR به تنهایی قابل تشخیص نیست باید تایید توالی شود. بعضی از کیت ها این توانایی را دارند که برای غربالگری مورد استفاده قرار گیرند. ما دستورالعملی برای ارسال نمونه در شرایط خاص داشتیم که با شدت گرفتن بیماری در برخی مناطق، نمونه ها به انستیتو پاستور منتقل میشد تا مشخص شود آیا موتاسیون ویروس تغییری کرده است یا نه. فردی که دو بار عفونت در وی تکرار می شود اگر بار دوم هم مبتلا شود آیا همان به همان نوع ویروس قبلی مبتلا شده است یا ویروس از نوع دیگری است. کیت هایی که برای موتاسیون انگلیسی توزیع کردند باید موتاسیون شناخته و براساس آن طراحی شود الان ما امکان تشخیص موتاسیون را داریم.»

وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار سلامت نیوز درباره خرید و فروش تست منفی کرونا توسط برخی آزمایشگاه ها، گفت:« این مسئله به یک نگرانی تبدیل شده است البته وسعت آن زیاد نیست.جای تعجب دارد شکایاتی که به دست ما رسیده است از سوی مسوولین فنی خود آزمایشگاه ها بوده که به عنوان مثال نیروی انسانی آنها که به منزل مردم برای گرفتن تست اعزام شده بود برای آنها جواب منفی رد کرده بودند که با پرسنل متخلف برخورد و فرد خاطی اخراج شده است. یا به عنوان مثال در اینستاگرام شاهدیم برخی اعلام می کنند که جواب تست کرونا را خریده اند.»

دکتر سمیعی افزود:« ما تا بحال قبل از خطوط هوایی که پرواز بین المللی انجام می دهند مصیبتمان با افرادی بود که علایم کرونا را داشتند اما جواب تست آنها منفی بود یا برعکس تست آنها مثبت بود ولی هیچ علایمی نداشتند که با تکرار آزمایش می توانستیم این مشکل را حل کنیم. مسافرین خارج از کشور برای اینکه مجبور است آزمایش کرونا دهد و برنامه ریزی برای پرواز خارجی دارد و میلیون ها تومان هزینه می کنند در مسیر کسب و کار می افتند و اقدام به خرید تست منفی کرونا می کنند. برای پروازها که جواب منفی کرونا می خواهند هیچ حساسیتی برای درست و غلط بودن جواب آزمایش وجود ندارد.»

وی در پاسخ به سوالی درباره هزینه تست کرونا در مراکز دولتی و خصوصی گفت:« اوایل شیوع کرونا هزینه آزمایش کرونا بالای ۶۰۰ هزار تومان و حتی بالای یک میلیون تومان بود که با اتکای به کیت های تولید داخل این هزینه ها کاهش پیدا کرد و هر سه ماه یک بار رصد می کنیم که قیمت تمام شده آزمایش با استفاده از کیت های تولید داخل چقدر است. تاکنون هزینه تست کرونا افزایشی نداشته است و هزینه تست کرونا در بخش خصوصی۳۵۰ هزار تومان و در بخش دولتی ۲۵۰ هزارتومان است. در بخش دولتی وزیر بهداشت دستور دادند آزمایش تشخیص مولکولی و به روش سریع مشمول هزینه نیست و اگر از کسی در بخش دولتی هزینه ای دریافت شده است مردم می توانند در غالب شکایت مطرح کنند.»

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا قصد دارید آزمایش کرونا را به داروخانه ها ببرید، گفت:« در حال حاضر کیت های تشخیص سریع کرونا علیرغم اینکه راحت است اما قسمت نمونه برداری آن چالشی است ولی ظرف ۲۰ دقیقه نتیجه آزمایش مشخص می شود. این ازمایش در مقایسه با آزمایش تشخیص مولکولی حساسیت کمتری دارد.»

دکتر سمیعی در ادامه گفت:« دلمان می خواهد مراکز نمونه برداری برای انجام آزمایش وسیع کرونا ایجاد کنیم و مجبور نشویم که کیت ها را به داروخانه ها ببریم چون چالش جدی دارد. کیس ها کم نیستند و هر کاری انجام می دهیم باید حواسمان باشد که در ابعاد میلیونی مطرح می شود. باید ببینیم نتیجه کار کشورهای دیگر در این زمینه چه بوده آیا تحمیل هزینه به مردم کمکی به آنها می کند یا خیر.»

وی درباره انجام تست کرونا در مطب ها و آموزش پزشکان در این زمینه گفت:« ما در برنامه ریزی این کار مشارکت داشتیم و نقش ما در آموزش و اطمینان از عملکرد صحیح کیت ها در مطب ها بود. معاونت بهداشت تصمیم گرفته این تست ها به مطب ها برود. برای توسعه این مراقبت، به مطب ها امکان آزمایش می دهند پزشک معمولا وقت این کار را ندارد ولی آموزش های لازم را باید خود پزشک ببیند. به کمک نظام پزشکی این برنامه نوشته شد و برای این کار در مطب تعرفه تعریف کرده اند که نزدیک به ۱۰۰ هزارتومان می باشد. شاید ماجرای واکسیناسیون این مسئله را کند کرده باشد.»

دکتر سمیعی گفت:« نزدیک به ۴۰۰ آزمایشگاه دولتی و خصوصی برای تشخیص مولکولی کرونا داریم که بهترین روش تشخیص کوووید است که بیش از ۱۲۰ آزمایشگاه دولتی و بقیه خصوصی هستند. تاکنون ۱۹ میلیون آزمایش کرونا انجام دادیم. بخش خصوصی بیش از یک میلیون و دویست هزار تست انجام داده است. اگر آزمایش کرونا در مطب ها انجام شود از تردد افراد مشکوک به کرونا در شهر برای مراجعه به آزمایشگاه جلوگیری می شود. ما ترجیح می دهیم آزمایش کرونا در مطب ها انجام شود البته اگر تست فرد مثبت شود بیمار از طریق دانشگاه های علوم پزشکی و مراقبین سلامت ردیابی می شوند.»

وی مجاز بودن درباره نرم افزارهایی که تبلیغات آزمایشگاه های تشخیص کرونا را می کنند، گفت:« اگر استانداردهای وزارت بهداشت را رعایت کنند و قراردادهای آنها با آزمایشگاهها در معاونت درمان وزارت بهداشت تایید شود، مشکلی نیست و حتی به عنوان تسهیل گر کمک کننده هم هستند. تنها مشکل این است که استفاده کنندگان از این خدمات حق انتخاب آزمایشگاه را ندارد واگر این مشکل بر طرف شود، امکان صدور مجوز برای این مراکز وجود دارد.»

وی درباره راه اندازی مراکز واکسیناسیون خودرویی گفت:« این کار زیر نظر چند دانشگاه ما انجام شد ولی توسعه پیدا نکرده است و به شکل پایلوت انجام می شود. روش ارائه خدمت فرق می کند. مراکز تست وسیع بیشتر برای کسانی است که شغل خاصی دارند و به دلیل شغلشان با مردم در تماس هستند.»