تورهای تهی از ماهی و سفره های کوچک شده صیادان گیلانی

جارستان به نقل از ایرنا؛ پس از گذشت چهار ماه از آغاز فصل صید، امسال صیادی رونقی چون گذشته نداشت گویی همه چیز دست به دست هم داد تا سفره سخاوت دریا هم برای صیادان رونق و برکت همیشگی و همه ساله را نداشته باشد.

آنچنان که بر اساس اعلام شیلات گیلان، صید در استان طی این مدت کاهش حدود ۴۰ درصدی داشته است.

از این رو سری یکی از پره صیادی که در انزلی است می زنم؛ گویا پس از مدتها سبد صید امروزشان اندکی رضایت بخش است این را از گشاده رویی شان و چهره خندانشان درمی یابم با آنکه مدتهاست سهم تورشان از ماهی کم شده اما ماهی های نارس را با سخاوت به دریا برمی گردانند.
به یکی از این مردان سخت کوش فوکا پوش نزدیک می شوم، دستان پینه بسته اش را از زیر دستکش کاموایی خیسش رها می کند، نگاهم را از شیارهای عمیقی که حاصل سالها تلاش است به چهره تکیده و لاغرش برمی گردانم و پرسشم را با صدایی بلندتر از صدای تراکتور طناب کشی مطرح می کنم.
او یکی از صیادان شرکت تعاونی پره شهرستان بندرانزلی است که می گوید : متاسفانه هر سال به جهت صید بی رویه، عدم تکثیر و بازسازی ذخایر حسب نیاز جامعه بهره بردار، آلودگی دریا و رودخانه ها با فاضلاب های صنعتی و خانگی با کاهش صید مواجهیم و هر سال این شرایط بدتر می شود.
او با نگاهی به سالهای نه چندان دور که امکان صید ماهی پس از هر موج به آسانی میسر بود، می گوید : روزی صیاد گیلانی با یک دام می توانست خرج یک سال خود را تامین کند اما اکنون برای صید تا عمق ۲۰ متری می رود و به سختی چند عدد ماهی صید می کندو صیاد در تامین روزی خود مانده است.
او بیشترین کاهش را در بین ماهی سفید، سوف، سیم، کولمه، کولی و کپور می داند واضافه می کند : زمانی ماهی کپور طلایی دریایی که از ماهیان لذیذ گیلان بود صید می کردیم اما با انقراض آن این ماهی ارزشمند از سبد صید ما خارج شد و ماهی سیم نیز در خطر انقراض است. در گذشته در یک تور ۹ عدد ماهی خاویاری می گرفتیم اما در حال حاضر از ۹۰ تور یک ماهی خاویاری هم نمی گیریم.
ادامه می دهد : اگر فردی حتی به صورت تفریحی یکی از ماهیان مولد را با قلاب بگیرد ۲۰۰ هزار تخم و لارو را از چرخه غذایی خارج کرده و ۱۵۰ هزار ماهی چرخه غذایی استان کم می شود، شرکت های پره هم برای تامین مخارج و بدهکاری های بانکی ناگزیر از پره کشی هستند درحالیکه باید از ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین که زمان تخم ریزی ماهیان است صید صورت نگیرد. این در آینده به منزله کاهش صید و خالی شدن دریا از ماهی است.
این صیاد که با ۷۲ سال سن همچنان به کار صیادی مشغول است از عدم امنیت شغلی و نداشتن حق بیمه و بازنشستگی جامعه صیادان نیز می گوید.
کمی آنطرف تر با رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی پره برادران شهید کریمبخش به گفت و گو می نشینم.
یحیی گل امینی با دلخوری از شرایط موجود خود را در مبل فرسوده دفتر اندکی جابجا می کند و اظهار می کند : سه چهار سالی می شود در این استان کاهش صید داریم که ۸۰ درصد آن به دلیل آلوگی رودخانه ها و تالاب است. محیط این منطقه واقعا آلوده است مسئولان باید برای این مشکل چاره اندیشی کنند.
او که از وضعیت صید کفال در زمانی که فصل صید این ماهی نیست ابراز خوشحالی می کند و می افزاید : صید ماهی کفال به صیاد کمک می کند تا زندگی اش را اداره کند امسال پس از چهار توانستیم در فصلی که کفال صید نمی شود این ماهی را در سبد خرید خانواده ها قرار دهیم.
او در ادامه به مشکلات جامعه صیادی که به علت کاهش صید معیشتشان دچار مشکل شده اشاره می کند و می گوید : صیادان ادوات صید خود را در مهر ماه همزمان با آغاز فصل صید خریداری و چک را برای آذرماه که زمان رونق فصل صید است، صادر می کنند اما امسال به دلیل کاهش میزان صید با مشکل مواجه شدند، گرچه طوفانی بودن دریا یکی از عوامل کاهش صید است اما زمانی هم که هوا مساعد بود، صید خوبی نداشتیم.
گل امینی با اشاره به کاهش صید در گونه ماهی سفید از گونه های پرطرفدار در استان گیلان اظهار داشت :در سالهای گذشته در یک پره کامل هشت تا ۱۰ عدد ماهی سفید می گرفتیم اما امسال اصلا صید نکردیم، اگر ماهی کفال نبود ما باید پره را تعطیل می کردیم.
وی اضافه می کند : ما در شروع صید حدود ۹۰ نفر کارگر داشتیم اما اکنون این تعداد به ۲۵ نفر رسیده صیاد از صبح در این آب و سرما کار می کند تا شب حقوقش ۲۵ هزار تومان می شود و مسلم است که کسی با این شرایط حاضر به کار کردن نمی شود.
وی می گوید : با این شرایط صیادان تعاونی پره برای آنکه بتوانند سال دیگر نیز صید داشته باشند به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان پول برای خرید وسایل صید و صیادی نیاز دارند که با کاهش صید این امر برایشان غیر ممکن است.
وی خواستار ساماندهی صیادان آزاد و یا غیر مجاز شد وتصریح کرد: دولت باید این صیادان را ساماندهی کرده و برکار آنان نیز نظارت کند تنها در این صورت می توان صید بی رویه را کنترل کرد.
وی از احداث استخر در این شرکت تعاونی پره برای تکثیر طبیعی ماهیان خبر داد و افزود : این استخر با ۱۷ میلیون تومان هزینه شخصی در این شرکت تعاونی احداث شد و شیلات پنج میلیون تومان تسهیلات پرداخت کرد و ما بعنوان یکی از شرکت های تعاونی که در تکثیر طبیعی با شیلات همکاری کردند ۷۰ هزار بچه ماهی را در دریا رها سازی کردیم.
برای شنیدن صدای سایر صیادان گیلانی با رئیس اتحادیه شرکت تعاونی های پره استان گیلان نیز گفت و گویی می کنم و رحمت محمدی تصمیم گیری های نه چندان صحیح سازمانهای مرتبط با دریا را مهمترین عامل کاهش صید می داند و خواستار تشکیل کارگروهی برای بهبود وضعیت صید در شمال ایران است.

او می گوید : این مشکل باید به صورت ریشه ای و با همکاری مسئولان و جامعه بهره بردار عیب یابی شود ومسئولان از نظرات جامعه بهره بردار در این تصمیم گیری استفاده کنند.
وی اظهار می کند : شیلات برای بازسازی ذخایر دریا رودخانه سپید رود را مد نظر قرار داده است. در فصل بهار قریب ۱۰۰ هزار ماهی از این روخانه برداشت می شود که از این تعداد پنج تا ۱۰ هزار ماهی مولد است و توانسته خود را از لابه لای دامهای دام گستر قاچاق به رودخانه برساند و بصورت طبیعی زاد و ولد انجام دهند.
وی ماندگاری بچه ماهیانی که به روش طبیعی تکثیر می شوند را بیش از ۹۰ درصد اعلام کرده و می افزاید: شیلات در منطقه سیاهکل و سنگر اقدام به تکثیر مصنوعی می کند و چون سرمایه کافی برای نگهداری از این بچه ماهیان برای رسیدن به چند گرمی را ندارد و آنها را در تانکرهای حمل کرده و در مصب رودخانه ها و تالاب رهاسازی می کند. به اعتقاد کارشناسان شیلات ۹۵ درصد این ماهیان توسط ماهی های شکاری و سایر عوامل از بین می روند و تنها پنج درصد زنده می مانند.
وی تاکید می کند: شیلات می تواند با استفاده از توان و تجربه جامعه بهره بردار برای تکثیر طبیعی بچه ماهیان استفاده کند. از بین ۵۰ شرکت پره صیادی ۳۰ شرکت مایل به همکاری در این زمینه هستند و می توانند ماهی را در اختیار شیلات قرار دهند. این طرح در حال حاضر در استان مازندران با موفقیت در حال اجراست و ماهی با کیفیت بهتری تولید و صید می شود.
محمدی خواستار توجه بیشتر مسئولان به حفاظت از انفال دریا شد و اظهار می کند : نباید به بهانه بیکاری نسبت به ذخایر دریا بی توجه بود متاسفانه مصب رودخانه ها توسط تور افراد محلی و صیادان آزاد مسدود و ماهی هایی از قبیل ماهی سفید که در آبهای شیرین زاد و ولد می کنند صید می شوند.

وی عنوان می کند: با ادامه این روند حتی یک بچه ماهی به چرخه تولید بر نمی گردد، برخورد با اینگونه افراد از تعداد صیادان غیر مجاز می کاهد و رودخانه های مساعد گیلان مکان مناسبی برای زاد و ولد ماهیان خواهد بود.
وی با انتقاد از واردات دام های چشمه ریز ادامه می دهد : باید با مغازه هایی که این دام را می فروشند، برخورد کرد صیادان توسط این دام ها ماهی های خیلی ریز را صید می کنند. باید با این فاجعه بسیار بزرگ بطور جدی برخورد کرد.
وی متذکر می شود: شیلات می تواند با بهره گیری از پتانسیل جامعه بهره بردار می تواند در تکثیر، پرورش و نگهداری و بازسازی ذخایر ماهیان گام مهمی را بردارد. یکی از این طرح ها که با استفاده از تجربه صیادان گیلانی می توان در آن به پیشرفت های خوبی دست یافت طرح پرورش ماهی در قفس است.
محمدی تاکید می کند :کشورهای که در این زمینه موفق عمل کردند به جهت استفاده از توان کارشناسان شیلاتی و در کنار جامعه بهره بردار بود. اگر از صیادان حمایت لازم صورت نگیرد در آینده نه چندان دور صدای آنها خاموش خواهد شد.
وی تهیه سوخت سوبسید دار و روغن دو زمانه برای قایق های موتوری، اجرای قانون حمایت بیمه ای و کاهش درصد حق بیمه برای جامعه صیادی را از دیگر مشکلات این بخش عنوان کرد.
منوچهر باقری رییس شرکت تعاونی پره ماهیگیران شهدای انزلی واقع در روستای رضامحله کلاچای نیز می گوید : متاسفانه امرار معاش صیادان با این صید اندک دشوار شده است. آلودگی دریا با سموم و شیرابه های صنعتی و خانگی، ساخت و ساز در بستر رودخانه و رها کردن زباله در کنار تالاب، دریا و روخانه ها از دلایل کاهش صید در سواحل گیلان است.
نماینده صیادان غرب گیلان نیز از دولتمردان برای تعدیل و ساماندهی شرکت های تعاونی پره قدردانی کرده و عنوان می کند : با اختصاص این مبلغ از سوی دولت بخشی از مشکلات جامعه صیادی مرتفع شد.
حسینعلی خانی با بیان اینکه متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل کاهش صید صیادان از پرداخت بدهی های بانکی خود ناتوان شده اند؛ می گوید : اگر نتوانیم از این نعمت خدادادی که که در اختیار داریم به نحو مطلوب بهره برداری کنیم جامعه صیادی ما متزلزل می شود.

او نبود نظارت و حفاظت کافی از ذخایر دریا را از دلایل کاهش صید عنوان کرده و می افزاید : سازمانها و نهادها مربوطه می توانند با برنامه ریزی درست این معضل را حل کنند.
وی می گوید : باید با برنامه ریزی درست مشکل بیکاری حل شود اگر یک سوم جمعیت گیلان به سمت بهره برداری از دریا حرکت کنند بزودی دریا غارت می شود.
وی در ادامه نقش کارخانجات بزرگی که در کنار زیستگاههای ماهیان احداث شده اند را در آلودگی محیط طبیعی زندگی ماهیان بسیار موثر می داند و ادامه می دهد : محیط زیست باید بصورت قوی در این بخش وارد عمل شود در غیر اینصورت جامعه صیادی ما بیکار شده و ما این نعمت الهی را از دست خواهیم داد.
وی از نماینگان استان، فرمانداران و استاندار خواست تا با حساسیت بیشتری به این موضوع رسیدگی و از تجربیات جامعه بهره بردار برای نجات دریا استفاده کنند.
امید علی صادقی دستک مدیرعامل شرکت تعاونی پره های صیادی یادگار امام دستک نیز خواستار برخورد جدی با صیادان غیر مجاز شد.
معاون صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات گیلان نیز با بیان اینکه پس از اتمام فصل کاری می توان دلایل کاهش و یا افزایش صید را بصورت علمی بررسی کرد، اظهار داشت : ماهی یکی از معدود محصولات کشاورزی است که توسط کارشناس ناظری هر شرکت تعاونی پره تمام شماری می شود. آمارگیری و اعمال مدیریت زمان و پایان صید، رعایت چشمه های تور، رهاسازی بچه ماهیان نارس از وظایف این کارشناس می باشد.
اکبر ایلدرم دامهایی که صیادان غیر مجاز پشت حوزه پره کشی می گسترانند را مانعی برای مهاجرت ماهی ها به سمت ساحل اعلام کرد و افزود : شرکت های تعاونی پره باید بتوانند این ماهیان را محاصره و صید کنند. دام های صیادان غیر مجاز در دریا مانع مهاجرت بخش عظمی از ماهیان می شود. اینکه با وجود کاهش آمار صید در بازارها شاهد عرضه ماهی هستیم نشان می دهد این ماهیان توسط افراد غیر مجاز صید شده است.
وی یکی دیگر از دلایل کاهش صید را افزایش روزهای طوفانی کولاکی بودن دریا نسبت به مدت مشابه سال قبل اعلام کرد و گفت : علاوه بر این عوامل آلودگی محل اصلی تکثیر گونه های ماهی نیز در این زمینه تاثیر گذار است.
وی تاکید کرد: جامعه صیادی نگران هستند که شیلات بازسازی ذخایر را انجام نمی دهد درصورتی که شیلات اقدام به بازسازی می کند چنانکه مرداد ماه امسال شیلات گیلان ۱۱ گونه بچه ماهیان استخوانی و خاویاری را رهاسازی کرد که درصورت برگشت هفت درصد آن، ذخایر ماهیان در سال جاری و آینده تامین خواهد شد.
ایلدرم خاطر نشان کرد : بر اساس آخرین یافته های موسسه تحقیقات آلودگی های محیط طبیعی محل تکثیر مانند مزاحمت جوامع صیادی و شکار سایر آبزیان در میزان امکان برگشت تاثیر گذار می باشد.
وی گفت:گونه هایی که در دستور بازسازی شیلات قرار می گیرند یا انقراض یافته و یا در معرض خطر انقراض هستند که شیلات از ۱۴ گونه ماهی مهم اقتصادی دریای خزر ۱۱ گونه مانند، سوف، سیم، کپور دریایی را در دستور بازسازی قرار داده است.
وی برخورد با صیادان قاچاقی که بصورت حرفه ای به کار صیادی می پردازند را در ایجاد پایداری و امنیت شغلی جامعه صیادی مجاز بسیار موثر دانست.
ایلدرم اظهار می کند: جامعه صیادی نباید منتظر فعالیت های دولتی در زمینه بازسازی ذخایر باشد تا شرایط را برای فعالیت آنان فراهم کند چرا که دولت در این زمینه تا حدودی می تواند اقدامات حمایتی، حفاظتی و بازسازی را داشته باشد اگر صیادان می خواهند برداشت از دریا را ادامه دهند باید در کنار بخش دولتی که به رسالت خود عمل می کند در این عرصه‌ها مشارکت کنند، در سال‌های اخیر زمینه‌های مشارکت برای جامعه صیادان فراهم شده و رودخانه‌های مساعد برای تکثیر طبیعی بازسازی شده اند.
وی می گوید : امسال ۱۲ شرکت تعاونی صیادی پره در کنار شیلات گیلان اقدام به احداث استخر برای کمک به بازسازی ذخایر کرده اند وچهار رودخانه نیز طی سالهای ۹۸ و ۹۹ برای تکثیر طبیعی مساعد اعلام شدند.
وی با اشاره به اینکه با مشارکت کلیه شرکت های تعاونی پره در این زمینه دریا هیچگاه شاهد کاهش صید نخواهد بود، تصریح کرد : طبیعت فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته اما هیچ گاه سبد صیادان خالی از صید نبود.
وی تاکید می کند : اگر تا سال ۱۴۰۰ تعداد شرکت های مشارکت کننده در این طرح افزایش یابد شیلات می تواند از محل تملک دارایی به آنها کمک کند اکثر کشورهای پیشرفته شیلاتی از توان جامعه بهره بردار برای بازسازی ذخایر بهره می گیرند.
در این میان مدیر کل شیلات استان گیلان هم مهمترین عوامل تاثیر گذار در کاهش صید را صید غیر مجاز، ورود پساب های صنعتی و خانگی به رودخانه ها، برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه ها، کاهش مولدین ماهیان استخوانی و خاویاری برای تکثیر و بازسازی ذخایر اعلام کرده و می افزاید : یکی از سیاستهای استراتژیک شیلات گیلان مقوله تکثیر و بازسازی ذخایر دریای خزر در استان گیلان می باشد و در حال حاضر ۱۱ گونه ماهی استخوانی و خاویاری در دست تکثیر و بازسازی قرار دارد.
عظیم مدبری می گوید : در سال جاری که سال جهش تولید نام گذاری شده است شیلات گیلان ۱۷۵ میلیون انواع قطعه انواع بچه ماهیان را رهاسازی و بازسازی کرد که این مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی همراه بوده است.
وی این اقدام شیلات را در راستای بازسازی ذخایر رودخانه‌های منتهی به دریای خزر اعلام کرده و می افزاید : در آینده برنامه تکثیر طبیعی به عنوان یکی از پروژه‌های جهش تولید با دورنمای رهاسازی ۱۰ تا ۲۰ میلیون قطعه بچه ماهی در دستور کار قرار دارد.
وی در خصوص پرورش ماهی در قفس این صنعت نوپا در کشور نیز می گوید : پرورش ماهی در قفس یکی از صنایع نوپایی است که در گیلان برنامه ریزی و اجرا شده و بر اساس پیش بینی ها در قالب ۷ سایت پشتیبان ۷۵ هزار و ۵۰۰ تن ماهی در نوار ساحلی گیلان از آستارا تا چابکسر تولید خواهد شد. این درحالیست که اکنون زیرساختهای لازم برای پرورش ماهی در قفس بطور کامل وجود ندارد در سال ۹۸ و ۹۹ با برنامه ‌ریزی‌های انجام شده توانستیم ۱۰۰ تا ۱۳۰ تن ماهی پرورشی در قفس تولید کنیم.
مدبری در ادامه به برنامه شیلات برای افزایش درآمد صیادان و پره های صیادی در سال جاری اشاره کرده و می گوید : کارگروه هایی در سطح استان متشکل از اداره کل شیلات گیلان، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تشکیل شد و ما بدنبال دو منظور کردن جایگاه صید پره هستیم تا از راه گردشگری تفریحی افزایش درآمد جامعه آبزی پروری را در سطح نوار ساحلی استان گیلان داشته باشیم.
وی تاکید می کند : شیلات گیلان در صدد است مجوز بخش پرورش ماهی در قفس که یکی از روش‌های نوین آبزی پروری است را برای ایجاد شغلی پایدار به سمت جامعه صیادی هدایت کند.
وی می گوید : از محل اعتبارات استانی یک سایت پشتیبان پرورش ماهی در قفس برای تکثیر طبیعی در کیاشهر از توابع شهرستان آستانه اشرفیه در نظر گرفته شده است تا بتوانیم با ایجاد زیرساخت ها میزان تولید را بالا ببریم و زمینه تولید ۲۳ هزار تن بچه ماهی را در این سایت پشتیبان فراهم کنیم.
وی تصریح می کند : طبق آمار میزان رهاسازی بچه ماهیان متناسب با نیاز جامعه صیادی استان است که متاسفانه با صید غیرمجاز این مقدار از سبد صید صیادان مجاز خارج می شود.
مدبری اظهار می کند : شیلات در قالب ۱۰ پایگاه یگان حافظت از منابع آبزیان در سطح استان با صید غیرمجاز مبارزه می کند اما متاسفانه این پدیده همچنان وجود دارد و امیدواریم با تلاش های یگان حافظت از منابع آبزیان تعداد صیادان غیرمجاز را به حداقل ممکن کاهش دهیم.
وی در ادامه یکی دیگر از وظایف مهم شیلات را نظارت، روش و زمان صید و اندازه چشمه‌های تور عنوان و اضافه می کند : این نظارت توسط معاونت صید و بنادر ماهیگیری و با کمک روسای شیلات شهرستان ها انجام می گیرد تا از صید غیر مجاز جلوگیری شود.
این مسئول در خصوص تهیه سوخت و انرژی برای پره های صیادی و بخش آبزی‌پروری نیز عنوان می کند: همانند سایر استان‌های کشور این اقلام در اختیار جامعه بهره بردار قرار می گیرد و توانسته ایم سوخت جامعه صیادی را پس از رفع مشکلات سامانه ای تامین کرده و در حال حاضر مشکل خاصی در زمینه تهیه سوخت نداریم.
مدیر کل شیلات گیلان در مورد حمایت از صیادان برای تهیه ادوات صید و صیادی می گوید : متاسفانه افزایش قیمت در این بخش وجود دارد اما شیلات با هماهنگی هایی که انجام می دهد شاید بتواند این افزایش ها را با کمک سایر بخش ها به حداقل برساند.
وی خاطر عنوان می کند:رسیدگی به مساله ورود پساب های صنعتی و خانگی به رودخانه ها در حیطه وظایف شیلات نیست اما این مشکل ارتباط مستقیم با حرفه های وابسته به شیلات دارد و در حال حاضر این اداره کل عضو کارگروه تالاب استان بوده و با همه اعضای ذینفع از قبیل استانداری، محیط زیست، سازمان جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای همکاری می کند.
وی خاطر نشان می کند : رودخانه های منتهی به تالاب انزلی یکی از زایشگاههای مهم آبزیان بوده و در حال رایزنی برای رفع مشکل آلودگی از این رودخانه ها هستیم.
وی تصریح می کند: استان گیلان رودخانه های بسیاری دارد که با همکاری محیط زیست در حدود هشت رودخانه مولد گیری انجام می شود.

در واقع ساماندهی و بهبود وضعیت صید و صیادی نیازمند همراهی و تعامل دستگاه ها و بخش های صیادی و صیادان و همراهی مردم برای مدیریت این شرایط و تقویت جمعیت گونه های مختلف ماهی در دریا و ساماندهی فاضلاب و جلوگیری از ورود آن به رودخانه ها و دریا تا مقابله با صید غیر مجاز و غیره است.
در استان گیلان ۶۰ هزار تن انواع آبزیان تولید می شود که از این مقدار ۱۰ هزار تن از طریق دریا صید شده و ۵۰ هزار تن در بخش آبزی پروری تولید می شود. شیلات گیلان در بخش آبزی پروری رتبه سوم کشوری، در بخش تولید ماهیان خاویاری رتبه دوم و در تکثیر و بازسازی ذخایر و میزان رهاسازی بچه ماهیان در نوار ساحلی دریای خزر در بین سه استان شمالی رتبه اول را دارد.