تالاب انزلی نفس تازه می‌کند

طبیعت و زیست بوم سرزمینمان همان طبیعت و زیست بومی است که قرن ها و از دیرباز گذشتگانمان در آن همدلانه زیسته اند و اگر امروز درگیر بدخبرهای زیست محیطی می شویم نه از خشم طبیعت بلکه از زیاده خواهی انسان مدرن است.

اینک در میان ناخشنودی و بدخبرهای زیست محیطی، توضیحی مبنی بر اقدامات انجام شده برای تالاب بین المللی انزلی به مثابه نفسی تازه تلقی می شود. تالاب انزلی؛زیستگاه گونه‌های زیادی از آبزیان، پرندگان و گیاهان و یکی از زیست ‌بوم‌های ارزشمند جهان که از سال ۱۳۵۴(۱۹۷۵میلادی) در کنوانسیون بین المللی رامسر به ثبت رسید اما نفسش روز به روز تنگ تر شد و زخم مدرنیت بر پیکرش روز به روز عمیق تر گشت.
ورود رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب، آتش زدن نیزارها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود تالاب  زخم هایی است که هر بار پیکره تالابی را می خراشد که هزاران هزار گردشگر پس از گذر از شالی های منظم و دم و بازدم دریا در میان نیلوفران آبی گویی سقف دنیا را در کنار ۱۸۹ گونه پرنده لمس می کنند.
همین زخم ها بود که موجب شد تالاب انزلی با ۵۲ گونه انواع ماهی، صدها گونه گیاهی و اکوسیستم کم نظیر در محدوده ۲۰ هزار هکتاری سال ۱۹۹۳میلادی در زمره تالاب‌های در معرض خطر نابودی (فهرست مونترو) قرار گرفت و تلاش‌ها برای خروج آن از این فهرست ادامه دارد.
تالاب انزلی در جزر و مد اقدام های نیک و بد مدیران در سال های اخیر به جایی رسید که حجت الاسلام سید عبدالجواد شمس الدین امام جمعه انزلی در خطبه های اخیر خود در نماز جمعه این شهر ، وضعیت تالاب را رها شده و گرفتار در دام سنبل آبی توصیف کرد و این سخنان اعتراض مدیران زیست محیطی را در پی داشت که اگر چه احیای تالاب همدلی و خرد جمعی می طلبد اما مگر می شود از انجام وظیفه مغفول ماند؟

تالاب انزلی تقریبا رها شده است

امام جمعه انزلی بیان کرد: از دید ما تالاب با این حساسیت و آسیب هایی که در طول سالیان مختلف بر آن وارد شده در زمان حاضر تقریبا رها شده تلقی می شود .
حجت الاسلام سید عبدالجواد شمس الدین در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: هیچ حرکت مفید و موثری که بخواهد جلوی افزایش آسیب را بگیرد و یا بخواهد آسیب ها  را برطرف نموده و احیاگر باشد و یا شرایط موجود را بهبود بخشد ، نمی بینیم.
وی ادامه داد:  البته این بدان معنا نیست که کاری نمی کنند و نظارتی نیست، در یک بخش هایی کارهایی انجام می شود اما اقدام اساسی که باید برای تالاب انجام شود ،صورت نمی گیرد.
وی بیان کرد: نه به آن شدتی که طرح بایوجمی( زیست پالایی برای رسوب زایی که خطر آفرین بودنش برای تالاب بسیار بحث برانگیز و سپس متوقف شد) را می خواستند اجرایی کنند و نه به این رها شدن کار که هیچ حرکت موثر و مفیدی انجام نمی شود.
حجت الاسلام شرف الدین اظهار داشت: تالاب در زمان حاضر شرایط بدی دارد هم به لحاظ رسوبات و هم به لحاظ سنبل آبی که امسال متاسفانه گسترش پیدا کرده و چون خوب رعایت نکردند به جاهای دیگر هم سرایت نموده است.
وی با بیان اینکه مباحثی در زمینه مدیریت تالاب هست که جای بحث های طولانی دارد اما در زمان حاضر باید اقداماتی انجام داد که راه ورود رسوبات و فاضلاب به تالاب گرفته شود .

زندگی دوباره تالاب انزلی در گرو خرد جمعی است

مدیرکل دفتر حفاظت و احیاء تالابهای سازمان حفاظت زیست نیز با تاکید بر خرد جمعی و بیان اینکه وضعیت کنونی تالاب انزلی ثمره سال ها بداندیشی و تصمیمات اشتباه بوده و به یکباره نمی توان انتظار حل مشکل را داشت ،گفت: احیاء و فعالیت های مدیریتی تالاب انزلی هیچ گاه متوقف نشده است .
مسعود باقر زاده کریمی در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: در قالب طرحی جامع تالاب را مدیریت می کنیم و ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب ها نیز ۲۳ تیرماه سومین جلسه را تشکیل داد و طرح جامع تالاب انزلی در آن به تصویب رسید.
وی با بیان اینکه استاندار گیلان نیز در جلسه ستاد ملی که با حضور وزرا برگزار شد ،حاضر بود، اظهار داشت: طرح یادشده شامل ۳۰ پروژه است که مسئولیت دستگاه ها در آن مشخص و چندین میلیارد اعتبار با زمانبندی برای آن تعریف شده است و کمیته مدیریت تالاب انزلی که با مسئولیت استاندار در استان تشکیل می شود مسئولیت اجرایی کردن اقدامات را در استان به عهده دارد.
وی با تاکید براینکه نباید به این راحتی گفت کاری انجام نشده است ، افزود : محکوم کردن یکدیگر راهکار حل مشکل نیست وهمه در مسئولیت خویش باید برای احیای تالاب همت کنند .

 وی بیان کرد: مگر می شود تالاب را رها کرد و از وظایف اصلی خویش غافل ماند؟ زندگی ما با تالابها می گذرد چطور اینها را رها کردیم؟برای احیای تالاب جای امیدواری هست ضمن آنکه اما و اگرها  هم زیاد است زیرا تالاب، ماحصل فعالیت ها و اقدامات بسیار متنوع در عرصه بسیار وسیعی چون حوزه آبخیز هست .

باقرزاده کریمی افزود: تصمیمات و مجوزهای نادرست گذشته امروز نتیجه نامطلوبش در تالاب هویدا شده و در بررسی مشخص می شود که بروز مشکلات جدید در تالاب ثمره مجوزهای نادرستی بوده که مثلا ۱۵ سال قبل صادر شده است؛ حالا شما خطاب به سازمان محیط زیست می گویید: این کی درست می شود؟سازمان محیط زیست هم می گوید تمام این عوامل را که بررسی کرده ایم و همه از جمله مدیران ارشد تا مدیران دستگاه ها در دوره های مختلف و مردم به نسبت و در وزن های متعدد مقصرند که تالاب به این روز افتاده است.
وی ادامه داد: پس بنابراین اشتباهی را که طی سال های متمادی انجام شده ، نمی شود به یک باره درمان کرد و حل این مشکل نیازمند خرد جمعی و همدلی است.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیاء تالابهای سازمان حفاظت زیست اظهار داشت:منطق و تصمیمات ما بدان جا رسیده که برای احیای تالاب انزلی ستاد ملی تشکیل دهیم و نگوییم همه کار را محیط زیست باید انجام دهد بلکه در ستاد ملی باید همه ارگان های مرتبط و مسئول حضور داشته باشند ،مسئولیتشان را بشنوند و بدان عمل کنند.
باقرزاده کریمی گفت: این کار انجام شده و خوشبختانه همه همکاری کردند عقل هایمان را روی هم ریختیم تا اقداماتی که تک به تک انجام دادیم و اشتباه بوده کنار گذاشته و اکنون هماهنگ و با هدف احیای تالاب اقدام کنیم و هر دستگاه اجرایی مرتبط، برنامه های خود را با هدف استراتژیک احیای تالاب انجام می دهد. 
وی ادامه داد: پروژه ها به ارسلان زارع استاندار گیلان نیز ابلاغ شده و این بدان معنا نیست که همه کارها به دوش وی باشد، نه !استاندار هماهنگ کننده دستگاه های استان است و دستگاه ها موظفند وظیفه خود را انجام دهند .

وی افزود : الان همه مسئولان وظیفه شان را می دانند و در این راستا رسانه ها باید مطالبه گری مردم را از مسئولان داشته باشند .
وی ادامه داد: اگر می خواهیم مملکت را  آباد کنیم و مردم در سلامت و آسایش باشند باید واقعا با همت عالی یکدیگر را تحمل کرده و جلو برویم ؛محکوم کردن یکدیگر راهکار حل مساله نیست باید همه در مسئولیت خویش همت کنند آنچه برای احیای تالاب لازم است را انجام دهیم.

تالاب انزلی در انتظار تپشی دوباره

 مدیرکل محیط زیست گیلان دغدغه های مطرح شده از سوی مردم و مسئولان را در خصوص احیای تالاب انزلی دلسوزانه توصیف کرد و گفت: اقدامات مثمری در ماه های اخیر برای احیای تالاب انزلی در سطح کشور و استان انجام شده است و در روزهای آتی ثمره این اقدامات موجب نفسی تازه برای این تالاب بین المللی خواهد شد .
ساسان کفایی با تاکید بر اینکه هدف ها یکی است اما راه ها متفاوت است ضمن تاکید بر خرد جمعی و همگرایی در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: احیای تالاب انزلی برای سازمان محیط زیست همچون نجات دریاچه ارومیه مهم و حیاتی است و دلیلش پیگیری های مجدانه از عالی ترین مقام این سازمان در کشور تا تلاش های مداوم اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان است.
وی با اشاره به این موضوع که یگان حفاظت محیط زیست گیلان در سه ماهه نخست سال جاری بعنوان یگان برتر کشور انتخاب شده است، گفت: قطعا کارهای حفاظت، احیا و پایش بخشی از اقداماتی است که این یگان  انجام می دهد و این نشانه آن است که حفاظت و احیای تالاب انزلی هم مورد غفلت واقع نشده است.
وی ادامه داد: در راستای احیای تالاب انزلی موافقت نامه سال گذشته به روز رسانی شد و تغییراتی پیدا کرد که صد درصد این تغییرات در راستای حفظ و احیای تالاب انزلی بوده است از جمله بندی مرتبط با گیاه مهاجم سنبل آبی ( گسترش این گیاه مهاجم یکی از دلایل اعتراض امام جمعه انزلی در خطبه های نماز جمعه بود) است که در موافقتنامه جدید آورده شد.

 این مسئول گفت : تقریبا نیمی از مبلغ بودجه سال ۹۸ که در موافقتنامه پیش بینی شده بود درقالب موافقتنامه ای جدید تغییر یافت معادل یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای خرید و تهیه دستگاه دروگر سنبل آبی اختصاص یافت و نیمی دیگر برای بحث های آموزشی و پایش و گشت و کنترل تالاب انزلی اختصاص داده شد و از این واضح تر نمی شود بیان کرد که کارها به سمت حفاظت و احیای تالاب پیش می رود.
مدیرکل محیط زیست گیلان همچنین بیان کرد :اقدامات خوبی در بحث کنترل ورودی فاضلاب به تالاب از سال گذشته با همکاری آبفا انجام شده است بطوریکه بخشی از ورودی های فاضلاب به تالاب کور شده و این روند باید ادامه پیدا کند .
کفایی تصریح کرد: برنامه های پیشنهادی طرح حفاظت و احیای تالاب انزلی ابتدا در کارگروه  استانی احیای تالاب انزلی که به دبیری اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان است در تیرماه سال جاری تایید و مصوب شده و در ادامه در کارگروه ملی تالاب های کشور  به ریاست معاون اول رئیس جمهوری مطرح و بعنوان مهمترین طرح مورد بررسی قرار گرفت که دو هزار و ۵۵۸ میلیارد تومان بودجه برای احیای تالاب انزلی اختصاص یافته است که بخش عمده آن صرف بهسازی فاضلاب های ورودی می شود.
وی ادامه داد: برنامه مدیریت هفت ساله احیای تالاب انزلی تدوین و عملکرد شرح خدماتی آن در روزهای اخیر از دفتر دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ شده است .
کفایی اضافه کرد: باید بدانیم که این اقدامات در بازه  زمانی کمتر از شش ماه همزمان با بحران کرونا و در شرایطی نه چندان مطلوب به لحاظ زمانی رخ داده و محیط زیست استان با تمام قدرت و توان در حال تلاش و کوشش است.
وی همچنین با بیان اینکه گیلان با دارا بودن ۹ تالاب در زمره تاپ ترین استانها به لحاظ بهره مندی از این ظرفیت ارزشمند است ، گفت: متاسفانه این استان عملا فاقد دبیرخانه ای قوی و منسجم در زمینه تالاب بود که در ماه های اخیر این موضوع شکل گرفت و مسئول آن هم  انتخاب و معرفی شد و بر اساس آن تاکنون دو کارگروه مثمر با عنوان حفاظت و احیای تالاب انزلی تشکیل شده و سومین کارگروه با موضوع پایش هوایی تالاب انزلی – که از اقدامات بسیار مطلوب در زمینه استفاده از تکنولوژیهای نو به منظور احیای تالاب  است – در روزهای اخیر برپا می شود.
 وی تاکید کرد: فعالیت های حفظ و احیای مسائل زیست محیطی معمولا  زمان بر است و به سرعت خروجی را نشان نمی دهد و در یک بازه زمانی میان مدت  ثمره عملکرد مثبت پروژه های احیا را شاهد خواهیم بود.

گیلان دارای بیش از ۳۰ هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر ۲۴ هزار هکتار آن، ۸۰ درصد در قالب سه تالاب (انزلی ، امیرکلایه و بوجاق ) تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ این پهنه‌ها زیستگاه بیش از ۳۰۰ گونه پرنده به خصوص پرندگان مهاجرند که هر ساله به تعداد هزاران قطعه بخشی از چرخه زندگی خود را در این استان سپری می‌کنند.

تالاب‌های استان، زیستگاه مناسب برای بیش از ۶۰ گونه ماهی را فراهم ساخته‌اند، ضمن آنکه این تالاب‌ها به عنوان بخشی از محیط زیست، قسمتی تفکیک ناپذیر در زندگی معیشتی حاشیه نشینان و مردم محلی هستند که در صورت تخریب یا زهکشی تالاب ها با مشکلات عدیده معیشتی و اجتماعی روبرو خواهند شد.
در دنیای ماقبل مدرن به هر دلیلی، انسانها تفاهم و از خود گذشتی بیشتری داشته و با طبیعت و سایر جانداران برخورد به مراتب بهتر و همدلانه تری بروز می دادند؛ امروزه با تغییر سبک زندگی، پیشرفت ابزارهای تکنولوژیک، گسترش فردگرایی و رفاه عمومی و مواردی از این قبیل دیگر کسی حتی در مخیله اش هم چنان شرایطی را نمی پذیرد. 
باشد که نتایج اقدامات گفته شده در این هیاهوی بدخبرها حال خوشی بر دل دغدغه مندان زیست محیطی بنشاند.