فریاد زینب از بی‌آبی/ روایتی از مرگ در روستاهای تشنه سیستان و بلوچستان

جارستان به نقل از تیک؛ بی‌تفاوتی مسئولان محلی و کشوری به تکرار مرگ کودکان در روستا‌های سیستان وبلوچستان همچنان ادامه دارد. غرق شدن کودکان در آب رودخانه یا هوتگ‌ها دو دلیل مهم دارد، یکی نبود امکانات تفریحی که این کودکان را به آب تنی در این مناطق خطرناک می‌کشاند و دیگری فقدان آب که باعث می‌شود این کودکان هنگام برداشت آب از رودخانه یا شست و شو در آن غرق شوند. رویداد‌۲۴ مرگ کودکان محروم مانده از آب را در این یادداشت مورد بررسی قرار می‌دهد.

زنجیره غرق شدن کودکان در جنوب استان سیستان و بلوچستان سال‌های زیادی است که تداوم دارد. مهم‌ترین علت آن نیز فقر و محرومیت مردم این مناطق است. آنچنانکه گویی سال‌هاست الفبای محرومیت را بر تن این روستا‌ها حک کرده‌اند.

روستائیان این مناطق هر روز در سوگ کودکی می‌نشینند. روزی نیست که خانواده‌ای داغدار طفل خردسال یا نوجوان خود نشود. معمولا تمام این سوگ‌نشینی‌ها تنها یک دلیل دارد غرق شدن کودک در سازه آبی به نام هوتگ یا کشیده شدن در قعر آب رودخانه.

مردم این مناطق دیگر با همه نگرانی و اضطرابی که از مرگ کودکان خود در رودخانه دارند باز هم ناچارند استرس را به جان خریده و با کودکان کنار آب بروند گاهی برای شست و شو گاهی برای آوردن جرعه‌ای آب. چاره‌ای هم نیست وقتی در استانی محروم، و توسعه نیافته روزگار می‌گذرانی که داشتن آب لوله‌کشی رویایی دست نیافتنی بوده و پروژه انتقال آب از سد‌های واقع در استان به دل خانه‌ها سال‌هاست که به دست فراموشی سپرده شده است چاره‌ای نداری جز آنکه کنار رودخانه بروی و هر چه بادا باد.

ٰ روز ۲۳ مرداد زینب به همراه مادر و برادرانش کنار رودخانه می‌روند تا به رسم همیشگی رخت و لباس‌های را شسته و گالن‌هایشان را پر آب کنند و به خانه بازگردند. در حین شست و شو جریان آب تکه لباسی را با خود می‌برد کودک هم به دنبال لباس وارد آب می‌شود، اما خودش نیز همراه با لباس در آب غرق می‌شود ساعتی بعد جسد بی جان او را با لب‌هایی کبود و صورتی خیس از آب می‌گیرند.

مرگ زینب ۸ ساله اهالی روستای جکیگور را به سوگ نشاند و والدینی را که تنها فرزند خود را به دلیل نبود آب در روستا از دست داده بودند به قول خودشان زمین‌گیر کرد.

اما حادثه خفگی کودکان در آب قبل و بعد از زینب نیز ادامه داشت. اول شهریور علی اکبر ۶ ساله اهل روستای سند مراد دشتیاری در هوتگ غرق می‌شود. سوم شهریور نیز خبر می‌رسد فاطمه ۳ ساله و یحیی ۲ ساله از اهالی روستای شیخان گرگ دشتیاری در هوتگ جان خود را از دست داده‌اند. ۴ شهریور نیز یسنا ۵ ساله اهل روستای هدای از توابع شهرستان راسک در رودخانه غرق می‌شود.

خاطرات روز‌های گذشته از مرگ کودکی ۵ ساله به نام علی اصغر از اهالی روستای عارف آباد شهرستان چابهار در اولین روز فروردین ماه خبر می‌دهد. سرنوشتی که ۲ ماه بعد یعنی در تاریخ ۳۰ اردیبهشت در انتظار نوجوانی ۱۵ ساله اهل روستای چلیسر دشتیاری است.

مرگ‌های سریالی کودکان، اما تنها در سال ۹۹ رخ نداده است. خرداد ماه سال گذشته بود که رویداد ۲۴ گزارشی با عنوان «سوگ‌نشینی مداوم در روستا‌های چابهار/ جزئیات جدید از حادثه غرق شدن کودکان دشتیاری» منتشر کرد.
این گزارش درباره مرگ ۶ کودک در روستای کموبازار از توابع منطقه دشتیاری چابهار بود کودکانی که طی مدت ۳ ماه همگی در هوتگ غرق شده و جان خود را از دست داده بودند.

«شه بخش گرگیج» نماینده چابهار در شورای عالی استان‌ها به رویداد ۲۴ گفته بود که سالانه ۱۰ تا ۱۲ نفر در این گودال‌ها جان خود را از دست می‌دهند. هر چه سال پربارش‌تر و هوتک‌ها پرآب‌تر باشند، بر میزان غرق شدگی اضافه می‌شود، حتی در مواردی زنانی که برای برداشت آب به کنار هوتک می‌روند، به دلیل سنگین بودن ظرف آب به داخل هوتک افتاده و غرق می‌شوند.

تنها در منطقه دشتیاری مهم‌ترین عامل استفاده مردم روستانشین از آب غیربهداشتی داخل هوتک یا رودخانه‌ها، نبود لوله‌کشانی آب در این مناطق است به‌گونه‌ای که از ۴۳۸ روستای تابعه شهرستان چابهار ۴۰۶ روستا به صورت سیار یا به قول محلی‌ها سقایی آبرسانی می‌شوند آنهم در شرایطی که تانکر‌های بخش دولتی معمولا فرسوده بوده و توان آبرسانی ندارند، همچنین سهم هر نفر در آبرسانی تنها ۱۵ لیتر آب است که باید برای مصارف بهداشتی، شست‌و شو و آشامیدنی استفاده شود که قاعدتا کفاف نمی‌دهد. همچنین در ۳۰ روستایی که لوله‌کشی شده‌اند نیز هر ۲ هفته یکبار آب در لوله‌ها می‌آید و آب ۲۴ ساعته نیست.

سد زیردان درسال ۹۰ به بهره‌برداری رسید و سد پیشین نیز ۳۰ سال پیش به بهره‌برداری رسید تا بتوانند روستا‌های مناطق جنوب سیستان و بلوچستان را آبرسانی کنند. آب در سد‌ها پر بوده و با هر بارش آب سد تبدیل به سیلی می‌شود که بر سر مردم روستایی آوار می‌شود با این حال و با گذشت سال‌ها خط لوله انتقال آب از سد‌ها به خانه‌های مردم به بهره‌برداری نرسیده است واصولا لوله‌کشی انجام نشده است.

علت تعلل وزارت نیرو در اتمام این ۲ پروژه که یکی ۷ سال و دیگری ۳۰ سال طول کشیده است مشخص نیست و هیچ مسئولی هم نگران و دغدغه‌مند بهبود اوضاع برای مردم همیشه در عذاب این مناطق نیست. ماجرای به درازا کشیدن این پروژه آنقدر مضحک و تلخ شده است که روز ۲۴ دی ماه سال گذشته علی لاریجانی رئیس وقت مجلس همراه با هیات همراه خود در بحبوحه سیل سال گذشته که ناشی از پرشدن سد‌ها بود به جنوب استان سفر کرد تا پروژه ۲۵ ساله آبرسانی در منطقه دشتیاری را افتتاح کند. این درحالی بود که هنوز خط انتقال آب به این منطقه آماده نبود و آنطور که منابع محلی می‌گویند و با توجه به فیلمی که در همین زمینه منتشر شد شیر‌آبی که لاریجانی افتتاح می‌کند به یک منبع خارجی وصل است، مساله‌ای که باعث می‌شود آنچنان که در فیلم منتشر شده مشخص است یکی از حاضران در مراسم افتتاحیه بگوید: «آقای لاریجانی آب هوتک است، شما حاضری از این آب بخوری؟»

این آبروریزی و مشخص شدن فرمالیته بودن و ظاهرسازی برای افتتاح یک پروژه عمرانی نیمه کاره باز هم تاثیری در مسئولان نگذاشت هیچکس نه شرمنده شد و نه عذاب وجدان گرفت. پروژه همچنان نیمه کاره مانده است و جان عزیز روستائیان بی‌آب مانده در جنوب شرقی کشورمان نیز همچنان دستخوش حوادثی قابل پیش‌بینی و پیشگیری می‌شود.

توسعه نامتوازن و تقسیم ناعادلانه امکانات و فرصت‌ها در استان‌های مختلف کشور نابرابری در استفاده از امکانات رفاهی برای همه مردم کشور را رقم زده است. پایتخت و سایر کلان‌شهر‌ها شرایط نسبتا خوبی دارند، اما برخی استان‌ها به‌ ویژه استان‌های مرزی مانند مانند سیستان و بلوچستان که اتفاقا باید بیش از سایر استان‌ها مورد توجه و رسیدگی قرار بگیرند، از داشتن حداقل امکانات و زیرساخت‌ها محروم مانده‌اند و دلیل آن هم بر کسی مشخص نیست. حتی رسانه‌ای شدن مشکلات مردمان محروم این مناطق نیز تغییری ایجاد نکرده.