بودن یا نبودن، مساله کتابفروشی ها

جارستان به نقل از ایرنا؛ کتابفروشی شکسپیر اخیرا پس از حدود نیم قرن فعالیت در یکی از محلات قدیمی شهر رشت تعطیل شد . موضوعی که به دلیل بازتاب گسترده در فضای مجازی موجب افسوس بسیاری از علاقمندان به کتاب، نه تنها در این شهر بلکه در سایر نقاط ایران شد، خاصه آنان که خاطره خرید کتاب از این کتابفروشی را داشتند.

اما شکسپیر تنها کتابفروشی نیست که در این سالها جای خود را به کسب و کارهای دیگری نظیر فست فود می دهد. بودن یا نبودن، ادامه کار یا تغییر شغل اکنون به صورت یک مساله جدی برای بسیاری از مدیران کتابفروشی ها در آمده.

سالخوردگی صاحبان کتابفروشی های قدیمی  و بی رغبتی نسل جوان خانواده به ادامه شغل اثرگذار فرهنگی اما کم درآمد پدری ، بالا رفتن قیمت اجاره بها مغازه ، ورود کتابهای الکترونیکی ، برپایی نمایشگاه های سالیانه و از طرفی افزایش قیمت کتاب در کنار کاهش توان خرید مردم و در نتیجه کاهش تقاضا، از چالشهای این عرصه است.

هستند مشتاقان کتابی که بدلیل تنگدستی امکان خرید کتاب برای آنها وجود ندارد و به عکس دارایانی که رغبتی به کتاب و کتابخوانی ندارند.

برخی کتابفروشی ها با فعالیت در فضای مجازی و معرفی مستمر کتابهای موجود و همراه داشتن مخاطبان همیشگی ، برگزاری جلسات امضای کتاب با حضور نویسندگان و شاعران و هنرمندان مطرح، جلسات نقد و بررسی کتاب ، ارائه طرحهای تخفیفی و برنامه های فرهنگی مشابه سعی در ادامه کار دارند.

اما حتی آنان نیز در شرایط موجود به سختی سرپا ایستاده اند چه رسد به کتابفروشی هایی که قادر به تطبیق خود با شرایط امروز نیستند.

لزوم ایجاد فرهنگ مطالعه در خانواده

کسری میرزایی مدیر کتابفروشی میرزایی در انزلی معتقد است گرچه سرانه مطالعه به دلایل مختلف فرهنگی و اقتصادی در کشور پایین است با این وجود گیلانیان کتاب را هرچند اندک ولی هنوز در سبد هزینه های خانوار جای می دهند.

وی با اشاره به این که مطالعه و کتابخوانی نیازمند یک زمینه فرهنگی است خاطرنشان کرد: باید کودکان را از سنین پایه به کتاب علاقمند کرد .

وی با تاکید بر لزوم به روز شدن کتاب فروشی ها اظهار داشت :فضای مجازی و اینستاگرام و تلگرام و بسترهای مجازی کمک حال خوبی برای ما است.

میرزایی،  یکی از مشکلات موجود را عدم رعایت چرخه پخش از سوی ناشران و توزیع کنندگان عنوان و اظهار داشت : زمانی که ناشر اقدام به فروش کتاب با تخفیف می کند مشتری های کتابفروشی کاهش می یابند در حالی که می شود با همکاری ناشران همین تخفیف را در کتابفروشی ها ارائه داد تا آنها بتوانند سرپا بمانند.

این کتابفروش خاطرنشان کرد:یکی از طرحهای خوبی که از طرف وزارت ارشاد انجام شد طرح حمایتی تخفیف فروش فصلی در کتابفروشی ها است که در صورت تخصیص بودجه بیشتر به طرح تاثیر مثبت بیشتری خواهد داشت.

میرزایی کوچک بودن فضای کتابفروشی ها را یکی از مشکلات عنوان و تصریح کرد : اگر مکان های بزرگی به کتابفروشی ها اختصاص داده شود خریداران می توانند با فراغت خاطر کتاب انتخاب کنند و برگزاری برنامه های فرهنگی مانند دعوت از نویسندگان ، نقد کتاب و سایر برنامه های فرهنگی مرتبط با حوزه کتاب امکان پذیر خواهد بود.

کتابفروشی ها پل ارتباطی نویسنده و خواننده

کتابفروشی ها پل ارتباطی بین نویسندگان و خوانندگان کتاب هستند . اگر کتابفروشی ها تعطیل شوند این مسیر ارتباطی مسدود یا محدود می شود.

مریم ساحلی نویسنده و مدرس داستان نویسی در خصوص وضعیت کتاب و کتابفروشی گفت: اوضاع نشر در چند سال اخیر خوب نبوده و این معضل  به مرور شدت نیز یافته است.

به اعتقاد وی ، بخشی مهم از این مساله متوجه اوضاع و احوال مردم است که  با اقتصادی بیمار و آسیبهای ناشی از آن  دست به گریبان هستند ؛ و  البته  در ماه های اخیر اثراتی که شیوع کرونا بر ابعاد مختلف زندگی  مردم گذاشته هم رنجی مضاعف است که بر حوزه های مختلف تاثیرگذاشته و خرید کتاب و کتابخوانی هم در این میان بی تاثیر نمانده است.

وی اظهار داشت:  شاید قرنطینه فرصت مناسبی برای در خانه ماندن و کتاب خواندن  محسوب  شود اما از یاد نباید برد که این روزها دغدغه انسانهای بسیاری رویارویی با مشکلاتی ست که با آن مواجه هستند.

ساحلی تصریح کرد: وقتی  مردم از سویی  نگران  سلامتشان هستند و از سوی دیگر کسب و کارها دچار رکود شده اند و گرانی افسار گسیخته معیشت را در تنگنا قرار داده،نمی توان انتظار داشت که اقبال به خرید کتاب و کتابخوانی دچار تغییر نشود.

جشن تولد در یک کتابفروشی

فاطمه غفاری، داستان‌نویس و تسهیل‌گر باشگاه کتابخوانی نیلوفران امید انزلی گفت: شیرین‌ترین تجربه‌ام در دو دوره جام باشگاههای کتابخوانی آشنایی با نوجوان‌های کتاب‌دوست بوده است. 

او با بیان این که  یکی از بهترین خاطرات باشگاه کتابخوانی تخفیف ۵۰‌ درصدی خرید کتاب از کتابفروشی‌ها و خرید دسته‌جمعی با بچه‌ها و خانواده‌ها بود افزود: متاسفانه بیماری سیستم توزیع کتاب، و فروش مستقیم انتشاراتی‌ها،  قلب چنین تجربه‌هایی را نشانه گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر به‌جای گمانه‌زنی درباره‌ی چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب باید حمایت بیشتری از کتابفروشی‌ها انجام شود.

غفاری با بیان این که هیچ چیزی زیباتر از چرخش و کنکاش بچه‌ها لابلای قفسه‌های کتاب نیست افزود: ما حتی تولد یکی از اعضای باشگاه کتابخوانی نیلوفران را  در کتابفروشی میرزایی برگزار کردیم که بازخورد خوبی در سطح شهر داشت.‌ 

این بانوی اهل فرهنگ ابراز امیدواری کرد  وزارت ارشاد به داد کتابفروشی‌ها برسد و با طرح‌های تخفیفی مانع کسادی بازار کتاب شود.‌ 

کوله هایی از کتاب برای کودکان کم برخوردار

وحید فرحی دانش آموخته دکترای تاریخ از دانشگاه خوارزمی تهران ، رییس اداره کتابخانه های تالش است. او با همراهی گروهی از جوانان علاقمند دیارش طرح کوله کتاب را در نقاط سخت گذر این شهرستان به مرحله اجرا گذاشت. طرحی که با آن نه تنها کودکان علاقمند به کتاب و کتابخوانی را از این نعمت بهره مند ساخت بلکه بسیارانی را به خواندن و آموختن ترغیب کرد.

فرحی اظهار داشت : همه می دانیم که سرانه مطالعه در کشور ما آمار قابل قبولی ندارد ولی شیوع ویروس کرونا و قرنطینه خانگی فرصتی برای افزایش سرانه مطالعه در جامعه بوجود آورد که امیدوارم علاوه بر اقبال بیشتر به کتابخانه ها زمینه ساز خرید کتاب توسط مردم باشد.

وی خاطرنشان کرد:  به نظرم می شود این را غنیمت شمرد و برای گسترش مطالعه طرحهای تشویقی مثل ترویج کتابخوانی بگذاریم .

فرحی افزود: ما سعی کردیم در ایام کرونا و شرایط خاص قرنطینه و پروتکل های بهداشتی از جمله فاصله گذاری اجتماعی فرصتی برای استفاده از قدرت فضای مجازی جهت ترغیب مردم به کتاب خوانی فراهم کنیم .

کتابفروشی یک کار کاملا فرهنگی است

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با اشاره به وجود بیش از ۱۷۰ کتابفروشی در استان خاطرنشان کرد: کتابفروشی یک کار کاملا فرهنگی است.

حسین ابراهیمیان در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: یکی از مشکلات اصلی کتابفروشی های استان مساله بیمه کارکنان است که با درامد کتابفروشی ها هماهنگی ندارد.

 وی خاطرنشان کرد: مشکل مالیاتی یکی دیگر از مشکلاتی بود که تا یکی دو سال پیش کتابفروشی ها درگیر آن بودند که برای بخشی از آنها رفع شده اما آن دسته کتابفروشی هایی که نوشت افزار هم می فروشند هنوز درگیر هستند در حالی که فروش این اقلام  کمکی به تامین درآمد و ماندگاری آنها است.

ابراهیمیان با بیان این که نمایشگاه های کتاب استانی با تخفیفهای زیاد به نوعی رقیب کتابفروشی ها محسوب می شوند تصریح کرد:اخیرا اجازه چنین کاری را نمی دهیم تا کتابفروشی ها از رونق نیفتند. ضمن این که امکان فروش همزمان کتاب  در کتابفروشی های استان ایجاد شد و هرکسی که بن کتاب داشت می توانست از تخفیف ۴۵ درصد از کتابفروشی ها کتاب بخرد .

به گفته وی برنامه های  دیگر برای کمک به سودآوری کتابفروشی ها طرحهای  تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب است که علاقمندان به کتاب تقریبا در همه فصلها می توانند بروند و از تخفیف ویژه وزارت ارشاد استفاده کنند.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان اظهار داشت :استان گیلان در زمینه اجرای این طرحها جزو چهار یا پنج استان اول است .

وی با بیان این که  اگر می خواهیم کتابفروشی ها رونق بگیرد از کودکی باید بچه ها را با کتاب خواندن و کتابفروشی ها آشنا کنیم افزود: باید برای کاهش آسیب های اجتماعی این مراکز را بازتعریف کنیم.

ابراهیمیان با اشاره به وجود بیش از ۶۰ ناشر فعال در گیلان اظهار داشت:   کتابهای این ناشران در این کتابفروشی فروخته می شود و با برنامه هایی نظیر معرفی کتاب، رونمایی از آثار ، دعوت از نویسندگان، مترجمان، شاعران و تعاملات فرهنگی می توان مخاطبان و متقاضیان کتاب را افزون کرد.

کتابفروشی ها بعنوان مکان عرضه کتاب در واقع یک پاتوق فرهنگی نیز محسوب می شوند. وجود کتابفروشی های متعدد در شهر نشان از علاقمندی مردم به مطالعه و فرهنگ بالای مردم آن منطقه دارد.

ناقوس ها به صدا در آمده

ابراهیم فرازمند مدیر کتابفروشی نمونه فرازمند رشت با بیان شاعرانه ای کتابفروشی را به سان بیمار مرگ مغزی خواند که با آن که گمان می رفت حالش به شود به مرور علائم حیاتی اش را از دست می دهد.

وی سبب این نگرش خود  را رفتن لنگان لنگان یاران دور و نزدیک کتاب از سالن انتظار بی هیچ پیام تسلیتی عنوان می کند.

تولد هر کتابفروشی نوید آینده ای روشنتر برای هر شهر و جامعه ای است و تعطیلی آن ناقوس مرگ فرهنگ . حمایت متولیان فرهنگ و اصحاب کتاب و قلم و همچنین گنجاندن کتاب در سبد فرهنگی خرید خانواده هر چند اندک نوید بخش حال و آینده ای بهتر است .