۱۳تیرماه مصادف با تیرروز (جشن تیرگان ) و روز ملی دماوند

اختصاصی جارستان_ سرویس فرهنگی: جشن‌های سنتی زیادی در  گوشه‌وکنار ایران در زمان‌های خاص برگزار می‌شود، اما یکی از پرطرفدارترین آنها چه در ایران و چه در خارج از مرزها جشن تیرگان است. تیرگان جشنی باستانی است که هر سال در تاریخ ۱۳ تیرماه برگزار می‌شود. اما چه طور جشنی؟

تیرگان جشنی است که هر سال برای گرامی داشت ” تیشتر” که ستاره باران آور در فرهنگ ایران باستان است برگزار می‌شود. هرچند از این روایت معروف‌تر این روایت است: در این روز آرش کمانگیر بالای کوه دماوند رفته و تیر معروفش را پرتاب کرده. تیر از کوه و در و دشت را طی کرده تا در کنار رودخانه «جیحون» بر تنه درخت گردویی نشسته. از آن پس آنجا را مرز ایران و توران تعیین کرده‌اند و هر سال به یادش جشن می‌گیرند.

البته که روایت‌ها در حول و حوش تیرگان به همینجا ختم نمی‌شود. چنان که ابوریحان بیرونی در کتاب «آثار الباقیه» نوشته تیرگان روز بزرگداشت نویسندگان در دوره باستان بوده و بنا به روایت ابوریحان بیرونی، تیرگان روزی است که کیخسرو، شاه ایران بعد از شستشوی خود در چشمه‌ ناپدید شده.

در جشن تیرگان چه کار می‌کنند؟

پاشیدن آب

آب در جشن تیرگان اهمیت زیادی دارد و به همین خاطر هم هست که این جشن معمولا در کنار رودخانه و چشمه برپا می‌شود. یکی از رسم و رسومات این جشن هم رسم جالب و هیجان‌انگیز آب پاشیدن روی همدیگر است تا گرمای هوای تیر به در شود. در مراسم آب پاشان، مردم به یاد فرشته تیشتر یا فرشته  باران و به خاطر گرمای هوا  همدیگر را به واسطه آب پاشیدن خنک می‌کنند. صدای خنده‌ها در هوا بلند می‌شود و برای لحظاتی تابستان از یاد می‌رود.

فال کوزه

تیرگان با فال کوزه هم همراه است. روز پیش از جشن تیرگان دختری کوزه سبز رنگی را پر از آب می‌کند و بین همه آنهایی که آرزویی دارند دور می‌چرخاند. آرزومندان هر کدام سکه، انگشتر، سنجاق سر یا چیز کوچکی را در کوزه می‌اندازند. دختر، کوزه را در زیر درخت همیشه سبزی مثل سرو یا کاج می‌گذارد. در روز جشن و بعد از مراسم آب پاشان، همان دختر کوزه را بین آنهایی که آرزو کرده‌اند، می‌برد. پیران جمع شعری را با صدای بلند می‌خوانند و دختر بعد از تمام شدن هر شعر دستش را درون کوزه می‌برد و شی هر کسی را به خودش می‌دهد. شعر خوانده شده هم جواب آرزویی است که کرده.

تیرگان روزی است مخصوص آرزومندان. یکی دیگر از رسم های تیرگان هم این است: در ابتدای مراسم و بعد از خوردن شیرینی، بندی که از هفت رنگ پارچه یا ریسمان رنگی بافته شده را به دست می‌بندند، بندی که به آن تیر و باد می‌گویند. ۹ روز بعد و در روز باد در  پشت‌بام یا جای بلندی دستبند را به باد می‌سپارند تا آرزوهایشان را با خود ببرد و در حینش این شعر را می‌خوانند:

تیر برو    باد  بیا                           غم  برو   شادی  بیا

محنت     برو   روزی بیا            خوشه  ی  مرواری بیا

روز ملی دماوند

روز سیزدهم تیرماه در سال۱۳۸۷ با تلاش و همت دوستداران طبیعت و طرفداران محیط‌زیست به‌عنوان روز ملی دماوند انتخاب شد و از آن پس هر سال، طبیعت‌دوستان این روز را با هدف حفاظت از این قله بی‌نظیر در شهر رینه از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل، جشن می‌گیرند.

قله دماوند با مساحتی بالغ بر ۲۹۵۰هکتار در سال۱۳۸۱، با مصوبه شماره۲۲۱ مورخ۸۱/۳/۲۱ شورای‌عالی محیط‌زیست، به‌عنوان اثر طبیعی ملی به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست پیوسته‌ است. مجریان و برگزارکنندگان این جشن، اهداف اصلی خود را از گردهمایی در چنین روزی، در این موارد خلاصه کرده‌اند:

برجسته کردن موضوع دماوند در اذهان عمومی و نگاه مسئولان تا از این طریق، در حفاظت از دماوند و زیستگاه استثنایی آن، تدابیر ویژه و فوری اتخاذ شود. چراکه دماوند به‌عنوان برترین نماد ایران در معرض تخریب گسترده‌ قرار دارد و اگر همین امروز به آن توجه نشود، فردا دیر خواهد بود!

از آنجا که دماوند، یکی از بلندترین قله‌های رشته کوه البرز است، هرساله میزبان صعود‌کنندگان داخلی و خارجی و دوستداران طبیعت نیز هست. برگزاری جشن روز ملی دماوند فرصت مناسبی است تا کوهنوردان از سراسر کشور با یکدیگر، دیدار تازه کرده و با تبادل تجربه، در ارتقای فرهنگ کوهنوردی و حفاظت از کوه‌ها بکوشند. این گزارش می‌افزاید: کارشناسان مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان به دماوند را عواملی چون معدن‌کاوی، جاده کشی، چرای بیش از حد دام، زباله، ساخت‌وساز بی‌ضابطه، تصرف منابع طبیعی برای استفاده غیرقانونی و شخصی، افزایش جمعیت و خودروها می‌دانند. حضور بیش از اندازه گردشگران بدون آنکه آموزش‌های لازم در رابطه با طبیعت‌گردی و حفظ محیط‌زیست به آنها داده شده باشد یکی دیگر از عوامل تهدید کننده دماوند است.

‏مجید بهزاد، عکاس طبیعت، در طول ۱۱ سال در شرایط گوناگون جوی بیش از ۱۰۰ ثبت از قله‌ی دماوند داشته که ۸ تا از بهترین ثبت‌هاش رو به مناسبت روز ملی ‎دماوند خواهید دید.‌