فرآیند تصویب اعتبارنامه نمایندگان/ توصیه امام روح‌الله درباره اعتبارنامه منتخبان

جارستان به نقل از تسنیم؛ در نخستین جلسه هر دوره از مجلس شورای اسلامی شعب ۱۵ گانه‌ای به قید قرعه برای بررسی اعتبارنامه منتخبان تشکیل می‌شود و موظف به بررسی این اعتبارنامه ها و تائید آنها است.۱۰ خرداد ۱۳۹۵ – ۰۹:۴۹ سیاسی مجلس و دولت ایران

به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیم، پس از برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی، وزارت کشور باید برای هر منتخب یک اعتبارنامه صادر کند، این اعتبارنامه مجموعه مدارکی است که در ارتباط با سوابق کاری و نحوه انتخاب هر نماینده در پرونده وی قرار می‌گیرد و  به‌منزله تائید صلاحیت نماینده به‌صورت قانونی است که نشان می‌دهد وی پس از طی مراحل مختلف، حائز آرای لازم شده و به مجلس راه پیداکرده است.

اما از زمان اعلام رسمی اسامی منتخبان از سوی ستاد انتخابات کشور و تائید صحت انتخابات در حوزه‌های انتخابیه از سوی شورای نگهبان تا مراسم افتتاحیه قوه مقننه وقفه‌ای سه ماه ایجاد می‌شود که در این میان ممکن است مدارکی دال بر عدم صلاحیت نماینده به‌دست شورای نگهبان برسد که در جریان بررسی صلاحیت‌ها پیش از برگزاری انتخابات  این مدارک وجود نداشته است یا اینکه تخلفی در این مدت از منتخبانی رخ دهد که مانع از حضور آنها در پارلمان شود که در همین راستا قانون پس از انتخاب نماینده، مرجع رسیدگی به تخلفات احتمالی را به خود نمایندگان واگذار کرده است که فرآیندی مشخص را طبق آئین‌نامه داخلی مجلس در خود پارلمان طی می‌کند. البته لازم به ذکر است که دوره جدید مجلس شورای اسلامی زمانی رسمیت پیدا می‌کند که نمایندگان سوگند یاد کنند و دو سوم اعتبارنامه‌های آنها به تصویب عموم نمایندگان برسد.

پس از برگزاری مراسم  افتتاحیه مجلس اعضای هیئت‌رئیسه سنی مجلس مقدمات انتخاب هیئت‌رئیسه موقت را فراهم می‌کند که طبق ماده ۱۱ آئین‌نامه داخلی مجلس، وظایف هیئت‌رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأیید دوسوم اعتبارنامه  نمایندگان و برگزاری انتخابات هیئت‌رئیسه دائم و رسیدگی به امور اداری پارلمان است.

طبق آئین‌نامه داخلی مجلس پس از برگزاری مراسم تحلیف، از سوی هیئت‌رئیسه سنی شعب پانزده‌گانه برای بررسی اعتبارنامه منتخبان در همان جلسه نخست تشکیل و همه منتخبان به‌قیدقرعه در میان شعب تقسیم و  نمایندگانی که بعداً سوگند یاد می‌کنند به‌حکم قرعه به عضویت شعبی که کسری دارند پذیرفته می‌شوند.

هر شعبه دارای یک رئیس، دو نائب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر خواهد بود که جداگانه بارأی مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی بیش از یک‌سوم کل اعضای شعبه، انتخاب می‌شوند و در صورت تساوی به‌حکم قرعه عمل می‌شود.

نتیجه انتخابات با ذکر آراء طی گزارشی به‌وسیله سخنگو به اطلاع مجلس می‌رسد. مناط اعتبار برای رسمیت جلسات شعب، حضور حداقل دوسوم اعضاء می‌باشد و تصمیمات شعب، به‌جز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.
ماده ۲۸- هر یک از شعب برای تمام دوره نمایندگی رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارت‌اند از:

رسیدگی به اعتبارنامه‌ها
تعیین اعضای کمیسیون تحقیق
تعیین اعضای کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس
بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدهای عضویت در کمیسیون‌های تخصصی مجلس

طبق ماده ۳۰ آیین‌نامه داخلی مجلس شعب به‌موجب جدول حوزه‌های انتخابی مجلس شورای اسلامی که بر اساس حروف الفبا از طرف اداره کل قوانین مجلس با نظارت هیئت‌رئیسه تنظیم و توزیع می‌شود، رسیدگی به اعتبارنامه‌ها را شروع و نسبت به مدارکی که در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار نگرفته و یا پس از رسیدگی شورای نگهبان به‌دست‌آمده است اتخاذ تصمیم خواهد نمود و گزارش تصویب یا رد آن را از طریق هیئت رئیسه به مجلس تقدیم می‌دارند

هر شعبه برای تسریع در کار می‌تواند یک یا چند شعبه فرعی تعیین کند که اعضای آن با قید قرعه از بین منتخبین آن شعبه تعیین می‌شوند، ولی رسیدگی نهایی در شعبه اصلی به عمل می‌آید و گزارش آن توسط سخنگوی شعبه طبق دستور جلسه به مجلس داده خواهد شد و در صورت غیبت سخنگو و همچنین درصورتی‌که سخنگوی شعبه در جلسه باشد، لیکن نخواهد درباره اعتبارنامه صحبت کند به ترتیب یکی از دو نایب رئیس یا دبیران وظیفه او را انجام خواهد داد.

بر اساس ماده ۳۱ این آئین‌نامه، هیئت رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه‌های ارجاعی به شعب را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. چنانچه نماینده به هریک از اعتبارنامه‌ها معترض باشد، حداکثر ظرف مدت سه روز از تاریخ انتشار فهرست فوق‌الذکر اعتراض خود را کتباً به شعبه مربوطه تقدیم می‌دارد. شعبه موظف است حداقل بیست‌وچهار ساعت قبل از بررسی هر اعتبارنامه از معترضین جهت توضیح اعتراض خود دعوت به عمل آورد

تبصره – در صورت عدم حضور معترض یا معترضین در شعبه، حق طرح اعتراض در جلسه علنی را نخواهند داشت مگر آنکه عدم حضور آنان به تشخیص هیئت رئیسه با عذر موجه بوده باشد و همچنین درصورتی‌که شعبه در موعد مقرر از معترض یا معترضین دعوت به عمل نیاورد، آنان می‌توانند در جلسه علنی اعتراض نمایند

بر اساس ماده ۳۲  هیچ شعبه‌ای نمی‌تواند تقدیم گزارش خود را بیش از دوازده روز از تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد. درصورتی‌که تأخیر به‌حکم ضرورت پیش‌آمده باشد، رئیس و در غیاب او نایب‌رئیس شعبه مکلف است هیئت رئیسه مجلس را مطلع سازد. هرگاه هیئت رئیسه علت را موجه دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیر این صورت به شعبه بعد ارجاع می‌نماید که ظرف ده روز پس از دریافت پرونده، گزارش دهد.

در ماده ۳۳ آمده است: گزارش هریک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه‌ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می‌شود. درصورتی‌که گزارش شعبه مبنی بر رد اعتبارنامه باشد و یا اینکه معترضین بر اعتراض خود باقی باشند، اعتبارنامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد در غیر این صورت اعتبارنامه مصوب تلقی گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می‌نماید.

بر اساس ماده ۳۴  کمیسیون تحقیق ظرف حداکثر پانزده روزبه دلایل و توضیحات کتبی شعب و معترضین (که باید ظرف پنج روز از تاریخ ارجاع اعتبارنامه به کمیسیون، به آن کمیسیون فرستاده باشند) رسیدگی می‌کند و پس از استماع و بررسی توضیحات شفاهی معترضین و مدافعات کتبی یا حضوری نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال می‌دارد.

در صورت عدم حضور عمدی نماینده مورد اعتراض در کمیسیون و یا عدم ارسال مدافعات کتبی کمیسیون می‌تواند بدون استماع مدافعات وی نظر خود را به مجلس ارسال دارد

مطابق ماده ۳۵  چنانچه اعتبارنامه نماینده‌ای از طرف شعبه یا نماینده‌ای مورد اعتراض قرارگرفته و به کمیسیون تحقیق احاله شده باشد نظر کمیسیون مذکور در مجلس قرائت می‌شود. اگر گزارش کمیسیون تحقیق مبنی بر رد اعتبارنامه باشد سخنگوی کمیسیون ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌دهد. درصورتی‌که گزارش مبنی بر تأیید صحت اعتبارنامه باشد و یا در موعد مقرر گزارش ندهد، ابتدا سخنگوی شعبه معترض، ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌دهد و نماینده معترض حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌کند و درصورتی‌که معترضان متعدد باشند حداکثر تا سه نفر با توافق بقیه و در صورت عدم توافق با قید قرعه انتخاب می‌شوند و هریک حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌کنند. نماینده‌ای که اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض قرارگرفته به مدت دو برابر وقت مخالفین می‌تواند صحبت کند و می‌تواند قسمتی از وقت خود را حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار نماید

مطابق ماده  36  چنانچه نماینده بدون عذر موجه (به تشخیص هیئت رئیسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وی برای دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رأی‌گیری می‌شود.

تبصره – درصورتی‌که نماینده یا نمایندگان معترض به دلایل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می‌توانند بااطلاع قبلی هیئت رئیسه، دلایل اعتراض خود را کتباً به نماینده دیگری تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد.

همچنین بر مبنای ماده ۳۷ اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد، نماینده‌ای که اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض واقع گردیده، می‌تواند طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق، از مجلس درخواست بنماید. همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم می‌توانند چنین تقاضایی را از مجلس بنمایند. هیئت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید. پس از استماع توضیح کمیسیون، مجلس در این مورد تصمیم می‌گیرد. در صورت موجه بودن علت تأخیر، مجلس می‌تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید. در غیر این صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح می‌گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض سخنگوی شعبه مربوطه دلایل عدم‌تأیید صحت اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان می‌کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأی‌گیری می‌شود

ماده ۳۸ تأکید می‌کند اخذ رأی نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفی و با ورقه مخصوص خواهد بود

بر اساس ماده ۳۹ نمایندگانی که هنوز اعتبارنامه آنان به تصویب نرسیده حق دادن رأی به‌جز در مورد اعتبارنامه نمایندگان و همچنین حق حضور در شعبه یا کمیسیون تحقیق، هنگام رسیدگی به اعتبارنامه خود را ندارند. درصورتی‌که از طرف شعبه یا کمیسیون یا با تقاضای خود برای ادای توضیحات دعوت شوند، حق رأی نخواهند داشت ولی حق اظهارنظر دارند

وصیت امام خمینی (ره) درباره اعتبارنامه نمایندگان چه بود

امام خمینی (ره)  در سخنانی تأکید کرده بودند: «از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این عصر و عصرهای آینده می‌خواهم که اگر خدای‌نخواسته عناصر منحرفی با دسیسه و بازی سیاسی وکالت خود را به مردم تحمیل نمودند، مجلس اعتبارنامه آنان را رد کنند و نگذارند حتی یک عنصر خرابکار وابسته به مجلس راه یابد.»

همچنین رهبر معظم انقلاب نیز در تاریخ ۸ خرداد سال ۱۳۷۴ در دیدار با منتخبان مجلس چهارم با ایشان درباره  بررسی اعتبارنامه‌ها در پارلمان فرمودند: «شما مسئله اعتبارنامه‌ها را که یکی از مسائل مهم بود، خیلی خوب حل کردید.»

نمایندگانی که اعتبارنامه آنها در ۹دوره مجلس گذشته تصویب نشد

بازخوانی مشروح مذاکرات ۹  دوره مجلس گذشته نشان می‌دهد ۱۸ منتخب پارلمان در جریان بررسی اعتبارنامه‌ها صلاحیتشان از سوی نمایندگان مورد تائید قرار نگرفت که  مجلس اول بارد اعتبارنامه ۹ تن از  منتخبان در صدر قرار دارد و در مجالس هفتم، هشتم و نهم نیز تمامی اعتبارنامه‌های منتخبان به تصویب نمایندگان رسید.

ابوالقاسم حسین جانی منتخب بندر‌ انزلی، صدر نبوی منتخب کاشمر، اسدالله جوانمردی منتخب میانه، خسرو ریگی منتخب خاش، خسرو قشقایی منتخب اقلید، احمد مدنی منتخب بندرعباس، علی مهیمی منتخب کهنوج، اسحاق فرهمند پور منتخب کلیمیان، جعفر توکلی منتخب گلپایگان، بیوک آقا شریف منتخب مرند، جاوید رمضان پور منتخب بندرلنگه، محمدتقی صابری انصاری منتخب بروجرد، حبیب هاشمی منتخب فسا، حبیب برومند منتخب به یله سوار و پارس‌آباد، حمید بهرامی‌احمدی منتخب رفسنجان، برات علی محمدی‌فر منتخب سنقر و کلیایی، سید مطهر کاظمی منتخب خلخال، حسن مرادی منتخب اراک، ۱۸ منتخبی بودند که در  ادوار گذشته اعتبارنامه آنها در مجلس به تصویب نرسید و تکلیف نمایندگان این حوزه‌های انتخابیه، در انتخابات میان‌دوره‌ای که هم‌زمان با اولین انتخابات است تعیین تکلیف شدند.