همه چیز درباره بزرگترین واگذاری تاریخ بورس در ایران/ سرنوشت شستا چه می‌شود؟

جارستان: واگذاری شستا در بورس و فروش سهام آن در میان حمایت‌ها و البته انتقادهای مختلف انجام شد. حامیان عرضه بروس در شستا می‌گویند عرضه اولیه یکی از بزرگترین مجموعه‌های اقتصادی کشور سبب شفافیت در این مجموعه بزرگ خواهد شد، در عین حال عده‌ای نیز از این اقدام ابراز نگرانی کرده‌اند؛ برخی می‌گویند حتی لیبرال‌ترین دولت‌ها حاضر به فروش سهم تامین اجتماعی و خدمات عمومی نیستند و به جای واگذاری، باید نظارت بر آنها را بیشتر کرد. رویداد۲۴ در گزارش خود به قلم ندا جعفری موضوع فروش سهام شستا را بررسی کرده است.

مهمترین خبر اقتصادی در هفته جاری عرضه اولیه ۸ میلیارد سهم یعنی ۱۰ درصد از سهام شستا بود تا شستا به عنوان پانصد و سی و هفتمین شرکت پذیرنده در بورس به فروش برسد.

عرضه شستا بزرگترین رقم برای عرضه اولیه در تاریخ بورس بود؛ چه آنکه ۶.۷ میلیارد سهم برای فروش به عموم و ۱.۳ میلیارد سهم برای فروش به صندوق‌های سرمایه گذاری در نظر گرفته شده است. ارزش این بازار حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است و فعالان بازار بورس پیش بینی می‌کنند که هر سهم شستا در محدوده قیمتی ۸۵۰ تا ۸۶۰ تومانی عرضه شود.

حامیان عرضه بروس در شستا می‌گویند عرضه اولیه یکی از بزرگترین مجموعه‌های اقتصادی کشور سبب شفافیت در این مجموعه بزرگ خواهد شد، در عین حال عده‌ای نیز از این اقدام ابراز نگرانی کرده‌اند؛ برخی می‌گویند حتی لیبرال‌ترین دولت‌ها حاضر به فروش سهم تامین اجتماعی و خدمات عمومی نیستند و به جای واگذاری، باید نظارت بر آنها را بیشتر کرد، اما برخی معتقدند راهی جز واگذاری وجود ندارد.

مشکل دیگری که به آن اشاره شده، این است که آیا درآمدهای فروش سهام شستا در بورس قرار است به عنوان بخشی از درآمدهای تامین اجتماعی دیده شود یا آنکه قرار است تسویه بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی از اینمنبع پرداخت شود؟

تاریخچه واگذاری‌ها و فروش اموال دولتی در ایران چندان باعث خوشنودی نبوده است. باید دید آیا دولت در تجربه فروش شستا در بورس می‌تواند گامی در راستای شفافیت مالی بردارد یا خیر.

رونق عجیب بازار بورس در دوره رکود اقتصادی

در حالیکه تمام بازارهای مالی ایران با رکود و بحران مواجه بود، بازار بورس همچنان رشد داشت؛ این رشد حتی در اوج بحران ویروس کرونا نیز دیده می‌شد. شاید به همین دلیل بود که دولت می‌خواست با واگذاری سهام شرکت‌های در بورس، خسارت‌های خود را جبران کند.

مجموعه شستا مدیریت بیش از۱۸۰ شرکت فعال را در اختیار دارد، هلدینگ‌های شستا در سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین، سرمایه گذاری دارویی تامین، سرمایه گذاری سیمان تامین، سرمایه‌گذاری صدر تامین، سرمایه گذاری صبا تامین، سرمایه‌گذاری صنایع عمومی تامین، رایتل، سرمایه‌گذاری توسعه انرژی تامین و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و … فعال هستند.

دنیای اقتصاد در گزارشی نوشته فروش شستا در بروس در قالب سه صندوق قابل معامله انجام خواهد شد و هر فرد با هر شماره ملی حداکثر تا دو میلیون تومان از سهام شستا را می‌تواند خریداری کند. ضمن آنکه نخستین دوره از واگذاری‌ها، با فروش باقی‌مانده سهام دولت در ۱۳ شرکت فعال در بورس و فرابورس با تخفیف ۲۰ تا ۲۵ درصدی انجام می‌شود.

به گفته برخی کارشناسان بازار سرمایه، عرضه سهام شستا در بورس اولین و مهم‌ترین قدم در راستای سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران برای کم کردن بار مدیریت نهاد‌های دولتی و عمومی در راستای خروج از بنگاه‌داری و تبدیل آن‌ها به سهامدار واحد‌های اقتصادی اعم از تولیدی و غیرتولیدی است. با این حال برخی می‌گویند واگذاری بخشی از سهام شرکت شستا تغییری در نحوه تعیین و تغییر مدیران دولتی در آن ایجاد نخواهد کرد زیرا ماهیت شستا به گونه‌ای است که همچنان دولت‌ها در آن دست بالا را دارند. از سوی دیگر گفته می‌شود ارزندگی پرتفوی شستا موتور محرک این شرکت است و شستا می‌تواند با اصلاحاتی که از مسیر بورس برای این بنگاه رخ خواهد داد چشم‌انداز متفاوتی را تجربه کند و ارئه صورت‌های مالی و برگزاری مجامع سالانه این شرکت‌ها با حضور سهامداران بازار سرمایه فرایند جدیدی را تجربه خواهد کرد.

واگذاری شستا در بورس اما و اگرهای بسیاری دارد؛ اگرچه سوالات زیادی ایجاد شده اما فعالان بورس معتقدند دولت هم می‌تواند با جذب نقدینگی شرایط صندوق‌های بازنشستگی را سر و سامان دهد و هم شیوه جدیدی را برای واگذاری در پیش بگیرد.

شاهین چراغی کارشناس بورس و بازار سرمایه در مورد عرضه ۱۰ درصدی شستا در بورس می‌گوید: عرضه شستا حرکت درستی بود که از سوی دولت صورت گرفت و به نظر می‌آید تاثیرات خوبی در بازار داشته باشد.

او با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌هایی که طی ماه‌های گذشته در بورس عرضه شدند عمدتا سهام شرکت‌های کوچک بودند، ادامه می‌دهد: به جز عرضه سهام چند شرکت پتروشیمی بزرگ در این مدت سایر شرکت‌ها عمده فعالیتشان در زمینه شرکت‌های کوچک بوده و مردم علاقمند به خرید سهام‌های خوب هستند سهامی که دارای ارزش بنیادی باشد و در اصل از پتانسیل رشد برخوردار باشد.

چراغی با تاکید بر اینکه شستا یکی از بهترین هلدینگ‌های ایران است، می‌گوید: با توجه به اینکه هم در دولت گذشته و هم در دولت فعلی علاقمندی برای عرضه سهام شستا وجود داشته پس این اراده بوده تا این هلدینگ شفاف شود و در نهایت کار‌های پذیرش این شرکت تسریع شد و به نظر می‌رسد مردم هم استقبال خوبی از عرضه شستا در بورس داشته باشند.

او با بیان یانکه توصیه ما این است که مردم این سهام را خریداری کنند، می‌گوید: سهام شستا سهامی با پتانسیل بالاست و قطعا مورد توجه بازار نیز قرار خواهد گرفت.

شستا و مشکلات ساختار چند لایه

چراغی در پاسخ به این پرسش که چرا برخی افراد از ساختار مالکیت چند لایه شستا انتقاد می‌کنند و می‌گویند تفکیک مالکیت و کنترل شرکت‌ها باعث تضعیف حاکمیت می‌شود؟ می‌گوید: واقعیت این است که ما باید این شفافیت را در اقتصاد ایران از یک جا آغاز کنیم؛ البته این موضوع را قبول دارم که شستا یک هلدینگ چند رشته‌ای و چند لایه‌ای است، اما در گزارش شناختی که شستا به بازار ارائه کرده و امیدنامه‌ای که داده، تمام شرکت‌های زیرمجموعه خود را به صورت شفاف معرفی کرده و کاملا آن‌ها مشخص هستند بنابراین عملکرد شستا در ترازوی سنجش قرار می‌گیرد

او ادامه می‌دهد: بنده به عنوان فردی که سنوات خود را همیشه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده‌ام هیچ وقت به یک شناخت کامل از شرکت‌های زیرمجموعه شستا نرسیده بودم، اما پس از اینکه گزارش شستا را خواندم دیدی جامع‌تر از این مجموعه پیدا کردم، اما در گذشته این دید جامع را یا سهامداران فعلی شستا داشتند یا هیات مدیره آن، اما زمانی که ۱۰ درصد سهم باز می‌شود، کل مجموعه و سهام داران عمده شستا عملکردشان در معرض سنجش قرار می‌گیرد.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: بسیاری از سهامداران حقیقی ما از سهامداران حقوقی تفسیر سهام را بهتر انجام می‌دهند و بند به بند گزارش بازرس و حسابرس و گزارش مجامع را بررسی می‌کنند و از این پس در مجامع شستا افراد مختلف از هیات مدیره توضیح می‌خواهند و از مدیریت طلب رسیدگی می‌کنند.

چراغی می‌گوید: عرضه شستا در بورس حرکت درستی بوده زیرا هر شفاف‌سازی کار درستی است. در دولت گذشته نیز هیچ کس تصور نمی‌کرد که فولاد، مس و شرکت‌های پالایشگاهی به این سرعت وارد بازار شوند.

او می‌گوید: پیگیری عرضه شستا در بورس در دو دولت فعلی و گذشته صورت گرفت اما آقای احمدی نژاد با آن موافقت نداشت؛ با این حال در دولت آقای روحانی با پیگری‌ها و مساعدت‌ها در بورس این اتفاق افتاد و این موضوع را نباید فراموش کرد که قطعا ممکن است کاستی‌هایی هم وجود داشته باشد، اما یک حرکت رو به جلو خواهد بود.

او در پاسخ به این پرسش که علت عدم موفقیت عرضه شستا در بورس در دولت قبل چه بود؟ می‌گوید: شستا تنها یک شرکت اقتصادی نیست و دارای جنبه‌های سیاسی نیز هست به خصوص در شرکت‌هایی که عمدتا غیر بورسی هستند افراد مختلفی در آن‌ها حضور دارند که حتی سابقه‌های اقتصادی هم ندارند و به عنوان اعضای هیات مدیره منصوب شده‌اند.

چراغی می‌گوید: شستا یک گستره عظیمی از فعالیت‌های عظیم را انجام می‌دهد و در هر حال حیاط خلوت انتصابات خیلی زیادی از قبل بوده، اما در یکی دو سال گذشته این موضوع بهتر شده و از این پس هم سهامداران در مجامع شستا این هلدینگ را به سمت شفافیت خواهند برد و از هیات مدیره و مدیرعامل می‌خواهند تا افراد با سابقه و کارامد را در هیات مدیره شرکت‌ها استخدام کنند، زیرا مردم هزینه کرده‌اند و منابع مالی‌شان درگیر این مجموعه است./ سایت تیک