ماجراجویی سعودی و آثار اقتصادی آن/ سایه سنگین «جاستا» بر سر سعودی

فرزاد فرهادی: عربستان زمانی سرمست از پترو دلارها سعی در پیشبرد سیاست های خود در منطقه و جهان داشت و گمان می برد که سرمایه های بادآورده نفتی تا ابد می تواند ابزاری در این زمینه باشد اما با مرور زمان اوضاع بر وفق مراد آل سعود پیش نرفت.

سعودی ها با توجه به افزایش قیمت نفت که در برهه ای صورت گرفت، خزانه ها را پر کردند و علاوه بر ایجاد مدارس وهابی در مناطق مختلف به نوعی برای از صحنه خارج کردن رقبای منطقه ای و کسب نفوذ بیشتر در مناطق مختلف اقداماتی انجام دادند.

تا زمانی که ملک عبدالله زنده بود این کشور با احتیاط بیشتری حرکت می کرد اما هنگامی که ملک سلمان به همراه پسرش محمد روی کار آمدند، ماجراجویی های عربستان به اوج رسید. دخالت ریاض در امور سوریه و عراق که در دوره زمامدار قبلی وجود داشت در این دوره هم با شدت بیشتر دنبال شد و ماجراجویی مستقیم نظامی علیه کشور همسایه فقیر یعنی یمن، نیز به آن افزوده شد.

این ماجراجویی هزینه گزافی را بر اقتصاد عربستان که عمدتا بر نفت متکی است، وارد کرد. این در حالی بود که مقامات سعودی تلاش کردند که از سلاح نفت برای ضربه زدن به مسکو و تهران استفاده کنند و از این رو با جریانی همراه شدند که نتایج آن کاهش بهای نفت بود.

اقدام جاه طلبانه و از روی عناد سعودی ها در استفاده از سلاح نفت علیه ایران و روسیه در نهایت دامان خود سعودی ها را گرفتاین اقدام جاه طلبانه و از روی عناد سعودی ها در نهایت دامان خود سعودی ها را گرفت زیرا از سویی قیمت نفت ذخایر مالی عربستان را با کاهش روبرو کرد و از سویی هزینه های نظامی هم باری بر این اقتصاد متکی بر نفت بود.

بر اساس آمارها منتشر شده از سوی دولت عربستان، اقتصاد این کشور به سوی مراحل وخیم پیش می رود. بر اساس بیانیه های دولت سعودی،اقتصاد عربستان کندترین روند رشد را ظرف سه سال گذشته پیدا کرده استاقتصاد عربستان کندترین روند رشد را ظرف سه سال گذشته پیدا کرده است.

بر اساس آمارهای منتشر شده، کندی رشد اقتصادی در عربستان از اوایل سال ۲۰۱۵ با شدت بیشتر دنبال شد و کاهش قیمت نفت به کاهش درآمدهای عربستان منجر شد و مقامات سعودی را به فکر سیاست های ریاضت اقتصادی انداخت.

اقتصاد عربستان به نظر می رسد که در سراشیب افتاده است. اقدامات ریاضت اقتصادی که با برداشتن سوبسیدها آغاز شده بود به حقوق وزیران و اعضای مجلس مشورتی عربستان کشیده شد و هنوز ادامه دارد.

عربستان با وضع قوانین و مالیات ها و عوارض جدید همچنان به دنبال مهار نابسامانی های اقتصادی است.

سعودی ها مالیات بر ارزش افزوده بر کالاها و خدمات اساسی و دیگر خدمات ارائه شده به شهروندان عربستانی کرده اند. عوارضی بر جاده ها وضع کرده اند.

احمد همام کارشناس اقتصادی در گفتگویی با اسپوتنیک اعلام کرد: بحران اقتصادی که سعودی ها هم اکنون با آن دست و پنجه نرم می کنند و سبب اقدامات ریاضت اقتصادی شده است ممکن است به پایان برسد اما اقتصاد عربستان هرگز همانند سابق نخواهد شد به ویژه که هزینه های نجومی و سرسام آور جنگ یمن وجود دارد.

وی افزود: هر روز که می گذرد، خسارت های فراوانی بر سعودی ها وارد می شود. به نظر می رسد که مقامات سعودی دچار نوعی آشفتگی شده اند. آنها دست به اقدامات حساب نشده می زنند؛ زمانی حقوق و هزینه ها را پایین می آورند و زمان دیگر تهدید می کنند که برنامه های تامین اجتماعی را کم می کنند. بهترین راه در این زمان حل مشکلات سیاسی و دست برداشتن از برخی پرونده ها به نفع طرفهای دیگر بین المللی است.

این کارشناس امور اقتصادی می افزاید: سعودی ها نباید در راهکارهای اقتصادی، محاسبات سیاسی را در کوتاه مدت و دراز مدت نادیده بگیرند. سعودی ها فقط در نبرد سیاسی نیستند بلکه بحرانهای سیاسی-نظامی است که هزینه ها را زیاد می کند و در نهایت عربستان باید به وام گیری از برخی طرفها روی آورد و واضح و مبرهن است که وام دهندگان هم برای خود شروطی دارند.

احمد همام اعلام کرد: احتمالا این بحران اقتصادی بر طرح زمانبندی شده مربوط به بومی سازی کارکنان و کارشناسان با توجه بر حقوق بالای کارکنان خارجی در این کشور، تاثیرگذار است.

سعودی ها پس از اینکه به کاهش یارانه سوخت و خدمات اساسی و بنزین، برق و آب روی آوردند؛ اقدام به وضع مالیتهای غیر مستقیم بر عربستانی ها مانند مالیات بر ارزش افزوده و عوارض معاملات و اسناد رسمی کردند و هفته قبل نیز حقوق و مزایای وزیران و اعضای مجلس مشورتی را کاهش دادند تا این سیاست ها ادامه دارد تا با کسری بودجه ۹۰ میلیارد دلاری در سال جاری و ۱۰۰ میلیارد دلاری در سال قبل، غلبه کنند.

در پنجشنبه گذشته ارزش ریال سعودی در مقابل دلار در بازار معاملات پس از رای کنگره آمریکا به قانون جاستا به نفع خویشاوندان حوادث یازده سپتامبر با کاهش بی سابقه ای روبرو شد.

اخیرا بانک مرکزی عربستان بیش از بیست میلیارد دلار یعنی معادل ۵.۳ میلیارد دلار به بخش بانکی این کشور تزریق کرده است. این اقدام برای مقابله با کمبود نقدینگی در نظام بانکی عربستان صورت گرفت که به دنبال کاهش درآمدهای نفتی رخ داده است. این درحالی است که سالها نقدینگی به بانکهای عربستان سرازیر می شد و در ماه ژوئن گذشته اوضاع در مقایسه با مدت مشابه همان ماه در سال گذشته کاهش ۳.۳ درصدی را تجربه کرد.

احمد الجبیر تحلیلگر سعودی عملا اذعان کرد که اوضاع کنونی عربستان از نظر اقتصادی به نحوی است که همسویی و همکاری شهروندان با دولت را طلب می کند.

وی با اشاره به قانون جاستا گفت: برخی کشورهای پیشرفته مایل به سیطره بر ثروتهای عربستان هستند.

جیسون توفی کارشناس ویژه اقتصادی امور خاورمیانه در لندن گفت: شواهد حاکی از کند شدن شدید بخش غیرنفتی عربستان است و این روند بیش از آنچه دولت عربستان اعلام می کند، است.

با توجه به اینکه مقامات آل سعود به دنبال پایین آوردن حقوق و مزایای کارکنان دولتی هستند؛ این روند درآمد بسیاری از سعودی ها را سخت تحت تاثیر قرار می دهد و بانکها را با مشکلات عدیده ای روبرو می کند.

سیاست های نابخردانه سعودی ها به ویژه در جنگ یمن هم اینک بیش از گذشته خود را نشان می دهد و همانند تازیانه ای بر سر آل سعود فرود آمده است. همراه با شکست های گسترده نظامیان سعودی در مرز با یمن، تبعات جنگ افروزی به اقتصاد آن هم سرایت کرده است.

ریاض هزینه های زیادی را صرف خرید جنگ افزار برای به کار گیری آن علیه ملت یمن کرده و هزینه های بسیاری را نیز صرف تطمیع و خاموش کردن دیگران کرده و این علاوه بر موارد مالی است که به همپیمانان در ائتلاف ضد یمن می دهد.

قدر مسلم آن است که در برهه کنونی تصمیمات سیاسی اثر شگرفی بر اقتصاد دارد و از همین رو است که تصمیمات کنگره آمریکا و تصویب قانون جاستا ضد عربستان به شکل آنی و فوری بر اقتصاد عربستان تاثیر می گذارد.

محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان با تصمیمات نابخردانه خود در زمینه به راه انداختن جنگ یمن سبب شد که بودجه این کشور در برابر اراده ملت یمن به زانو درآید. همانطور که در جنگ نفتی با ایران بازنده شد و در سرنگونی نظام سوریه توفیقی به دست نیاورد.

در واقع مصوبه کنگره آمریکا به مثابه زلزله ای بود که پس لرزه های اولیه آن ریال سعودی را نشانه گرفت و در مراحل بعد تبعات بیشتری را به دنبال خواهد داشت.

در واقع در حال حاضر به اعتقاد تحلیلگران، سعودی ها قربانی جنگ نفتی هستند که چند سال قبل ضد ایران به راه انداختند تا سبب کاهش قیمت نفت و در نتیجه کم شدن درآمدهای عربستان شود. این رفتار سعودی ها از نگاه بسیاری از تحلیلگران همانند رفتار کسی است که به پای خود تیر شلیک می کندرفتار سعودی ها از نگاه بسیاری از تحلیلگران همانند رفتار کسی است که به پای خود تیر شلیک می کند.

تیرهایی که سعودی ها به پای اقتصاد خود شلیک کردند عبارتند از کاهش قیمت نفت برای از صحنه خارج کردن ایران، جنگ یمن، دخالت در پرونده های منطقه ای و امضای قراردادهای جنون آمیز آل سعود. سیاست های ایران هراسی و دخالت های عربستان در منطقه، ریاض را به سوی سرنوشت نامعلومی سوق خواهد داد.

خبرگزاری مهر