شهر معاصران بی نصیب از موزه هنرهای معاصر

جارستان: رشت، شهر معاصران؛ مرکز استانی که خود زادگاه بسیاری از بزرگان معاصر ایران است و رقم مخاطبان هنرش هر بار خبر از تغییر و سریر می دهد، امروز بی برگ و بی نصیب از موزه هنرهای معاصر، آسمانه بسیطِ هنر را نظاره گر است.

گیلان در کهکشان هنرهای تجسمی کشور به معاصرانِ شناسایِ جهانی چون، جلیل ضیاء پور بنیانگذار نقاشی مدرن، عبدالرضا دریابیگی از معروف‌ترین هنرمندان سبک هنر مفهومی، بهمن محصص نقاش، مجسمه ساز و مترجم آوانگارد، اردشیر محصص کاریکاتوریست، فریده لاشایی نقاش نوگرا(نویسنده و مترجم ایرانی که او را به پرده‌های انتزاعی معاصرش می‌شناسند و ناصر تقوایی کارگردان نامی قصد داشت فیلمی دربارهٔ زندگی و آثار او بسازد، که با درگذشت لاشایی این پروژه متوقف شد)، آیدین آغداشلو نقاش، گرافیست، نویسنده، منتقد فیلم و تصویرگر کتاب‌های درسی، حسین محجوبی چهره بین المللی هنر نقاشی و… بالنده است.

اما با وجود این همه هنرمندان نام‌آشنا و نامور، فقدان موزه هنرهای معاصر در رشت، امروز افسوس مخاطبان هنر را برانگیخته است.
سرزمین بزرگانی چون کوچک جنگلی، پروفسور سمیعی، اکبر رادی، فریدون پوررضا، ناصر مسعودی، کیومرث صابری فومنی، امیر هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، گلچین گیلانی و … این روزها برای هنرمندان فاخر کشور جذابیت یافته آنگونه که بسیاری از آنها گیلان را آتشین و مشتاق برای کار و زندگی برگزیده اند.

اما هم آنان که از چهارسوی کشور گیلان را برگزیده اند، هم سرآمدان هنر استان و هم متولیان فرهنگی با اعتقاد بر اینکه سیستم بیانیِ هنر، مستقل و مختص خودش است و پر واضح است که با زبان دیگر بیان شدنی نیست در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار فرهنگی ایرنای گیلان بی نصیبی این استان از موزه هنرهای معاصر را ” حسرت ” توصیف می کنند.
تالار مرکزی رشت گشایش می یابد و گونتر اوکر نقاش ۸۸ ساله آلمانی که پس از ژان ولفگانگ گوته شاعر، فیلسوف، نویسنده، سیاستمدار و دانشمند بزرگ آلمانی تحت تاثیر حافظ سرزمینمان آثاری خلق کرده که در جای جای جهان با عنوان ” کرنش به حافظ – HOMAGE TO HAFEZ ” به نمایش گذارده در نگارخانه این تالار به مدت یکماه فخرانگیز گیلانیان می شود.
افشین درمبخش مدیر پروژه کرنش به حافظ در راه سفر به آلمان در گفت و گو با خبرنگار با ایرنا با ابراز تعجب از بی بهره بودن رشت از موزه هنرهای معاصر می گوید: هنرمندان معاصر ایران که در دنیا هم شناخته شده هستند از گیلان می آیند؛ بسیار متعجب شدم آن گاه که دانستم این شهر فاقد موزه هنرهای معاصر است.
وی با بیان اینکه موزه هنرهای معاصرباعث شکوفایی خواهد شد، گفت: البته کمبود نگارخانه استاندارد یکی دیگر از مشکلات گیلان است؛ حتی در تالار مرکزی رشت هم تدبیری برای ایجاد فضای نگارخانه ای دیده نشده است و کاملا مشخص است تدبیری برای کارهای حجمی و تجسمی مد نظر نبوده است؛ بطوریکه برای برگزاری گالری اوکر سه بار آمدم و برگشتم، تا توانستیم فضایی متناسب با برپایی آثار نقاش آلمانی مهیا کنیم.
وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه آثار این نقاش یک روایت عارفانه از حافظ بود و چیدمانش خود روایتگر یک کتاب بود، با این وجود ۳۰ اثر بدلیل به دلیل محدودیت جا، از ارائه بازماند و این حالت روایت گونه بجای یک ردیف در دو ردیف چیدمان شد.
درمبخش با بیان اینکه تنها چیزی که یک پیوند را زنده نگه می دارد توجه و آگاهی هست، تاکید می کند : نام های بزرگ هنرمندان تجسمی از گیلان سرچشمه می گیرد؛ صد درصد معتقدم می باید برنامه ریزی اساسی برای پا گرفتن موزه هنرهای معاصر صورت گیرد؛ حاضریم کمک بگیریم اما به طور مشخص مدیران گیلان باید همت کنند این موزه بسیار بسیار مهم در رشت پا بگیرد.

ذات هنرگیلان، موزه ای در خور می طلبد
نادره حکیم الهی استاد مجسمه ساز و نقاش – مادر ترانه علیدوستی – فعالیت هنری اش را چند سالی است در رشت با برپایی گالری الهی پی گرفته و می گوید : سال ۹۶ که این گالری را در رشت دایر کردم تنها یکی دو گالری خصوصی حوالی رشت برپا بود؛ من به سهم خودم حمایتم را از هنرمندان گیلان انجام می دهم اما هنر، بومی و غیر آن نمی شناسد هنر و هنرمند نیاز به حمایت دارند.
وی اظهار داشت: نجات هنر به نگهداری آثار نیست؛ این اقدام حتی یک هنر اصیل را به قهقرا می برد؛ اگر به اقتصاد هنر کمک نشود آن هنر رو به زوال می رود؛ معمولا بحث کمبود بودجه مطرح است اما حتی اگر این کمبود هم وجود دارد، می توان با برنامه ریزی، هنر و هنرمند را به تکرار و خستگی مبتلا نکرد.
وی می گوید : در جریانم که سالهاست تلاش می شود تا موزه هنرهای معاصر در استان ایجاد شود، اما حتی برای آرتیست ها فضای نگارخانه ای مناسب ایجاد نشده است و این درحالی است که هنر در ذات گیلان است.
حکیم الهی اظهار داشت: تالار مرکزی رشت با آن شکوه پا گرفت؛ انتظار می رفت فضایی استاندارد برای نمایش آثار هنری در آن تعبیه شود؛ اما متعجبم! در شهری که فرهنگ و هنر در ذات آن غلیان دارد فضایی مناسب و استاندارد برای یک گالری دیده نشده است؟
وی ادامه می دهد : در گپ و گفتی با استاد حسین محجوبی و دیگر هنرمندان دریافتم ده ها اثر فاخر از آثار ارزشمند استادان گیلانی در موزره هنرهای معاصر تهران به امانت گذاشته شده است؛ اما تا مادامی که موزه ای در خور این آثار در استان ایجاد نشود نمی توان آنها را دریافت کرد.

پیگیری ایجاد موزه هنرهای معاصر در گیلان از ۵۷ تا کنون
استاد حسین محجوبی چهره بین المللی هنر نقاشی کشور که از جمله کارهای ماندگار او طراحی پارک ساعی تهران در سال ۱۳۴۲ و ناظر اجرای ساخت پارک‌های ملت و نیاوران در سال‌های بعداست و خود گیلانی و یکی از پیگیران ایجاد موزه هنرهای معاصر در رشت از سال های دور می باشد هم می گوید: از سال ۵۷ که موزه هنرهای معاصر تهران پا گرفت پیگیر برپایی موزه هنرهای معاصر رشت هستیم اما تا امسال میسر نشده است.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید : از ۳۸ هنرمند بارز هنرهای تجسمی کشور ۲۲هنرمند گیلانی بودند که در همان سال ها از هرکدام از آنان تعداد دو اثر خریداری شد و الان نزد موزه هنرهای معاصر تهران به امانت است.
وی ادامه می دهد: من، آیدین آغداشلو و زنده یاد عبدالرضا دریابیگی که متاسفانه سال گذشته بدرود حیات گفت، پیگیر دریافت کار از نقاشان نامی گیلان شدیم و قرار بود ساختمان شهرداری رشت به موزه هنرهای معاصر تبدیل شود که متاسفانه از سال ۵۷ تا حالا هنوز موفق به برپایی این موزه نشده ایم.
وی اظهار داشت: ایجاد موزه هنرهای معاصر در گیلان از آرزوهای من است که متاسفانه چندین بار تا مرحله ایجاد پیش رفته اما باز هم بنا به دلایلی که برای خودم نیز مبهم است و گاه بهانه های واهی، شکل نگرفته است.
محجوبی فقدان موزه هنرهای معاصر در رشت را بی مهری بزرگ به گیلان می داند و با قهقه می گوید: کار ساده ای است اما نمی دانم چرا پا نمی گیرد؟
وی ادامه می دهد: این موضوع نیازمند همت است و مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان نیز همت آن را دارد اما نمی دانم دلیل این بی مهری به گیلان چیست؟
استاد محجوبی صاف و زلال صدایش را بالا می برد و می گوید: “دیوانه شدم ازین بی مهری! ” چطور مطرح کنم؟ بستر فرهنگی که فراهم شود توسعه اقتصادی هم در کنارش شکل می گیرد فقط می بایست فرهنگسازی شود.
استاد سکوت می کند و صداقت سکوتش محفوظ است و پس از لختی به خبرنگار ایرنا می گوید: این موضوع را از هر مسئولی مطالبه کنید، بگذارید در بایگانی ذهنشان جای مناسبی را به آن اختصاص دهند که دسترسی به آن در آینده آسان و امکان پذیر باشد؛ چرا که در شان گیلان نیست که بی برگ و بی بهره از موزه هنرهای معاصر باشد؛ امروز فاکتور مهم گردشگری توسعه موزه ها هست و در همه جای دنیا این موضوع مطرح است.

فقدان فضا؛ مانع ایجاد موزه هنرهای معاصر گیلان
معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه امروز معماری و هنر بیش از همیشه باهم تلفیق شده و مرزهای تفکیک رشته‌های هنری برداشته شده است، در ارتباط با ایجاد موزه هنرهای معاصر گیلان می گوید: این نوع از موزه باید در مکانی دایر شود که میراث و نشانی از آن شهر بوده و خود آن فضا در شمار یک داشته فرهنگی محسوب شود؛ نگاه این بود که ساختمان ساعت شهرداری رشت با توجه به قدمت و معماری برای تجهیز در راستای برپایی موزه هنرهای معاصر در اختیار این اداره کل قرار بگیرد.
سید امیر مصباح در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر این موضوع که معماری معاصر شاید امروز بیش از همیشه به یگانگی با کارکردش ارتباط دارد و محتوای خود را برای مخاطبان نشانه‌گذاری می‌کند، افزود: هیچ جایی در گیلان چون ساختمان شهرداری، مناسب برپایی موزه هنرهای معاصر نیست؛ آنقدر که این فضا، محیط گرم و ایده آلی برای ایجاد این موزه است؛ گویی، این ساختمان با آن سبک معماری خاص، در یک قرن گذشته تنها برای ایجاد این موزه خلق شده است.
وی اظهار داشت: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان این آمادگی را داشت تا موزه هنرهای معاصر را در ساختمان ساعت شهرداری رشت تجهیز کند؛ حتی صورتجلسه هم شد و کار تا یک مراحلی هم پیش رفت؛ اما بعد از تغییر شهردار این روند مسکوت ماند تا بار دیگر در ماه های اخیر با حضور رئیس موزه هنرهای معاصر و اعضای شورای شهررشت جلساتی در این خصوص برگزار شد.
مصباح می گوید: توضیحات شهرداری رشت هم منطقی است؛ مرمت ساختمان ساعت هزینه سنگینی می طلبد و فضای کنونی آن مناسب نگهداری آثار ارزشمند نیست و انتقال آثار به این فضا با توجه به ارزش آنها ریسک بزرگی خواهد بود.
وی با بیان اینکه امروز، ایجاد موزه هنرهای معاصر، همکاری چندین نهاد مرتبط و دستور ویژه مقامات ارشد استان را می طلبد، تصریح کرد: در زمان حاضر متولیان شهرداری رشت بر این نظر استوار هستند که زمینی برای ایجاد موزه هنرهای معاصر اختصاص داده شود.
وی ادامه می دهد : مشکل بارز در این خصوص فضاست که ما در اختیار نداریم؛ اما برای تجهیز آمادگی کامل داریم؛ می شود پیش بینی کرد که شهرداری به ما زمینی بدهد و ما از تهران اعتبار ویژه ای جذب کنیم و بنایی با عنوان موزه هنرهای معاصر دایر شود، اما دلخواه نیست؛ ولی اگر این اتفاق هم رخ دهد به حتم کمک خواهیم کرد.
معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان در بخش دیگری از سخنانش در ارتباط با انتقادات مطرح شده در خصوص حمایت های این اداره کل و همچنین نبود فضای نگارخانه ای مناسب در استان می گوید: رفتن به سمت ساختن فضاهایی با استاندارد جهانی آرزوست؛ اما نگاهمان باید به واقعیت باشد؛ واقعیت می گوید با توجه به اعتبار و امکانات کنونی، رفتن به آن سمت قدری دور از دسترس است.
مصباح می افزاید: البته بعید می دانم استادانی عظیم چون معاصران با حمایت و یا بهره از موزه هایی چون ژرژپمپیدو پاریس، گوگنهایم نیویورک و یا گرز(Graz) اتریش بال پرواز گرفتند؛ پیداست آن که می خواهد به نقطه ای برسد، نگاهش خارج از قواعد رو به اوج خواهد بود.
وی با بیان اینکه تلاش گالریداران گیلان تحسین برانگیز است، اظهار داشت: امروز موضوع حمایت باید حل شده باشد؛ داشته های اعتباری ارشاد مشخص است و در هیچ جای دنیا هم حمایت های مادی صورت نمی گیرد؛ در بحث حمایت و تایید محتوا و آنجا که هنر وارد چالش می شود، ارشاد گیلان محکم در کنار هنرمندانش ایستاده است و به حتم اگر از این زاویه نگاه شود، بسیار ارزشمند تر است.
وی ادامه می دهد : فضای هنر در جامعه ما، فضای پر چالش تری است؛ در بحث صدور مجوزها شاید یکی از معدود استان هایی هستیم که فضا را با هماهنگی و همراهی بسیاری از نهادهایی که در کنار ما هستند برای هنرمندان باز گذاشته ایم تا با طیب خاطر به ارائه هنر بپردازند.
مصباح در خصوص دیده نشدن فضای نگارخانه ای استاندارد در تالار مرکزی رشت گفت : متاسفانه، این موضوع قابل تایید است و با توجه به فضای وسیع ۱۵ هزار متری این تالار جا داشت که گالری های استاندارد، سالن های تئاتر و موسیقی بهتر و بیشتری تعبیه می شد؛ باز هم ناچاریم با واقعیت کنار بیاییم و یا بهترین استفاده را از واقعیت داشته باشیم؛ آنچه که من در جریانم آن است که شرایطی برای ایجاد یک فضای نمایشگاهی به نسبت مطلوب در حال مهیا شدن است.
وی برپایی نمایشگاه نقاش آلمانی با عنوان ” کرنش به حافظ HOMAGE TO HAFEZ ” را موجب فخر هر ایرانی می داند و می گوید: اینکه داشته فاخر فرهنگی سرزمینمان، یک هنرمند مدرن معاصر غربی را درگیر خود می کند که دو سال درگیر ورق به ورق اشعار حافظ باشد و یک نمایشگاه بسیار فاخر با آثار بی نظیر در جای جای دنیا برپا می کند، برای من موجب فخر است و برپایی این نمایشگاه در گیلان فضای تجسمی ما را یک قدم ارتقاء می دهد.
مصباح تاکید کرد: ترجیح ما این است که با توجه به اعتبارات کم از گروه های رو به رشد استان نسبت به آنانی که آثارشان در آسمان بسیط هنر به فروغ نشسته است، حمایت مادی بیشتری صورت گیرد.

پیچیدگی های ایجاد موزه هنرهای معاصر در گیلان پابرجاست
رضا رسولی عضو شورای شهر رشت هم با بیان اینکه آهنگ ایجاد موزه هنرهای معاصر در گیلان از دهه ۵۰ کوک شد، گفت: خودم در طول شش سال گذشته شروع به پیگیری کردم و کار با پیچیدگی هایی گره خورد که همچنان پابرجاست.
وی اظهار داشت: ساختمان تاریخی شهرداری رشت یا همان ساختمان ساعت شاید در همان دهه ۵۰ مکان مناسبی برای ایجاد این موزه بود اما الان به نظر می رسد که موزه هنرهای معاصر باید در مکانی با یک معماری مدرن ایجاد شود.
وی تصریح کرد : ساختمان تاریخی ساعت متاسفانه نسبتا آسیب دیده است و نیاز به مرمت دقیق دارد، از طرفی موزه هم اتفاقی نیست که بشود از طریق جذب سرمایه گذار اجرایی کرد.
رسولی با بیان اینکه در خصوص ایجاد موزه هنرهای معاصر در رشت اهمال صورت گرفته است، ادامه داد: متاسفانه وضعیت مالی شهرداری هم خیلی مناسب نیست؛ اگر چه معتقدم در این رابطه اهمال صورت گرفته چرا که دستکم در شش سال گذشته حداقل نزدیک به هزار میلیارد تومان کار عمرانی در رشت انجام شده و به طور طبیعی اختصاص نیم درصد از این رقم برای مرمت آن ساختمان کار دشوار و نشدنی نبود؛ در اولویت ها می توانست بجای خیلی از کارهای دیگر که صورت گرفت این اقدام فرهنگی اتفاق بیافتد.
وی می افزاید : متاسفانه به نظر می رسد با همه پیگیری هایی که ما در شورای شهر رشت داشتیم و داریم متاسفانه این اعتقاد در شهرداری وجود نداشته است؛ ما هر سال این رقم را در بودجه قرار دادیم حتی امسال هم این اعتبار در بودجه شهرداری با عنوان مرمت ساختمان تاریخی در نظر گرفتیم.
وی ادامه داد: اگر مرمت ساختمان شهرداری رشت انجام شود، راه اندازی موزه با یک مصوبه شورا و یک تفاهمنامه اتفاق می افتد و این موضوع پیچیده ای نیست؛ متاسفانه پروژه ایجاد موزه هنرهای معاصر تنها به این دلیل اتفاق نیفتاده که نتوانسته ایم و نشده، مرمت علمی و درستی انجام شود.
رسولی، با بیان اینکه ایجاد موزه هنرهای معاصر مطالبه مردمی است، افزود: نزدیک به ۴۰ اثر از آثار هنرمندان بارز معاصر در دهه ۵۰ خریداری شده که هم به لحاظ معنوی هم به لحاظ مادی حق مردم رشت است اما متاسفانه در موزه های دیگر به امانت هست؛ اینها باید به رشت منتقل شود.
وی با اشاره به اینکه در پی آنیم که از شهرداری بخواهیم زمین مناسبی اختصاص یابد، ادامه داد: با توجه به اینکه بعد شش سال نتوانستیم اقدام موثری جز پیگیری انجام دهیم، امروز به این نقطه رسیدیم که از بین علاقمندان فرهنگ و هنر سرمایه گذارانی پیدا کنیم که در این حوزه سرمایه گذاری کنند.

هنرمندان بارز رشت، مرکز استانی که خود زادگاه بسیاری از بزرگان معاصر ایران است و رقم مخاطبان هنرش هر بار خبر از تغییر و سریر می دهد، همزمان با موزه هنرهای معاصر تهران پیگیر ایجاد این موزه در رشت شدند؛ اما امروز موزه هنرهای معاصر تهران یکی از پنج تا ۱۰ مجموعه مهم هنر نوگرا در دنیاست و دارای کارهای مهمی از جنبش های هیجان نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینی مالیسم، مفهومی، و فتورئالیسم است؛ اما شهر معاصران امروز بی برگ و بی نصیب از موزه هنرهای معاصر مانده است./ ایرنا