نکاتی حقوقی درباره توهین به سه سینماگر چهار اتهام به «یالثارات» وارد است

جارستان-در حالی که مطلب توهین‌آمیز «یالثارات»درباره اصغر فرهادی، مانی حقیقی و ترانه علیدوستی با واکنش منفی یکپارچه سینماگران مواجه شد، قرار است شکایت قضایی درباره این مطلب نیز پی‌گیری شود و وکیل مانی حقیقی اعلام کرد این شکایت شنبه آینده ثبت می‌شود. با توجه به استفاده از نام مستعار برای این سه سینماگر در مطلب «یالثارات»، این سوال پیش می‌آید که ماجرا از لحاظ قضایی چگونه قابل بررسی است. امیرسالار داوودی وکیل پایه یک دادگستری در این یادداشت توضیح می‌دهد با توجه به نکاتی که در مطلب نشریه «یالثارات» وجود دارد، چگونه می‌توان در این‌باره اقامه دعوی کرد و چه اتهام‌هایی به این نشریه وارد است. این یادداشت را بخوانید:

اگر به متن رجوع کنید در کنار سه اپیزودی که درباره این سه هنرمند وجود دارد در بخشی از متن آمده است: «وقایع توصیف شده کاملا واقعی از پشت صحنه جنسی و کثیف سینماست اما نام‌های انتخابی برای افراد کاملا مستعار است اما این بریده از ماجراجویی‌هایی نامشروع و کثیف سینماگران نشان می‌دهد چگونه سونامی کثیف آلبالوهای جنسی روی پرده سینماظاهر می‌شود، سینمایی که قرار بود در آن فحشایی نباشد اما در متن و فرامتن آن همچنان فحشاست.»

این بخش از مطلب تعریض دارد و به صراحت می‌گوید این مطالب در قالب سینما اتفاق افتاده و این سه داستانک در واقع بخشی از فساد سینماست. اگر خودم را جای وکیل «یالثارات» بگذارم باید بگویم اگر این عبارات در کنار این مطلب وجود نداشت کارم بسیار آسان‌تر می‌شد و می‌توانستم بگویم این نوشته‌ها به برخی هنرمندان سینما که درباره آن‌ها گمانه‌زنی می‌شود ربطی ندارد، اما این تعریض ردپای بدی در متن به جای گذاشته که به این راحتی نمی‌توان از زیر بار آن خلاص شد.

از سوی دیگر در قانون مجازات اسلامی توهین، افترا و نشر اکاذیب و اصولا اتهاماتی که به هتک حیثیت اغیار و دیگران مربوط می‌شود فقط مختص صراحت‌گویی نیست، یعنی لزومی ندارد وهن و هتک به صراحت صورت بگیرد بلکه اگر فحوای عکس یا مطلب و نوشته‌ای نیز به نوعی تداعی‌کننده توهین باشد طبیعتا این اتفاق در مراجع قضایی قابل پیگیری است و همان‌ برخوردی با آن صورت می‌گیرد که در موقعیت توهین و هتک حرمت صریح اتفاق می‌افتد.

در این ارتباط کافی است تصور کنیم این عبارات یا جملات مشابه آن که در مقاله منتشره از سوی یالثارات به کار رفته است در مورد خدای ناخواسته احدی یا برخی از مقامات عالیه نظام به کار می‌رفت. آن‌گاه بدون تردید نه تنها موضوع درقالب توهین، افترا و نشر اکاذیب قابل تعقیب بود بلکه با ورود معاون دادستان در امور امنیت ماجرا حتما چهره امنیتی به خود می‌گرفت و دست کم مواردی از قبیل تبلیغ علیه نظام یا توهین به مقامات عالیه نظام نیز به آن اضافه می‌شد، اما ظاهرا دیوار سینما و هنرمندان کوتاه‌تر از این حرف‌هاست.

البته باید این مسئله را نیز در نظر گرفت که در پارادایم حقوقی ما تفسیر به نفع متهم یا تفسیر مضیق وجود دارد و بر این اساس چون مواد قانونی به نفع متهم تفسیر می‌شود اگر توهین به صورت گوشه و کنایه صورت گرفته و چندان صریح نباشد، این اتهام وارد نیست و تعقیب ندارد؛ اما علی‌رغم این موضوع اگر درجه عبارات و اصطلاحات به کار رفته در متن باعث تقریب به ذهن شود و به نوعی کنار هم قرار گرفته باشد که با توهین مستقیم تفاوتی نداشته باشد، در این موقعیت برخورد قضایی طبق قانون انجام خواهد شد. چنین اصطلاحاتی را نیز در متن می‌بینیم. از نزدیکی زندگی واقعی این افراد به آن‌چه در متن آورده شده تا مثلا به کار رفتن آلبالو که فورا فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» را به ذهن می‌آورد یا مثلا فرهاد به نام فرهادی بسیار نزدیک است و در مورد شهرزاد نیز به سرعت می‌توان ترانه علیدوستی را حدس زد.

البته به یک نکته نیز باید توجه کرد، این‌که این مطلب بسیار هوشمندانه نوشته شده است چون از دو حالت خارج نیست با توجه به این‌که نام خانم علیدوستی نیز آورده نشده است اگر ایشان نیستند و این اتفاقات برای ایشان نیافتاده پس مطلب مربوط به ایشان نیست، اگر این نوشته‌ها را مربوط به زندگی خودشان می‌دانند و علیه آن اقامه دعوی کرده‌اند پس چه کذبی وجود دارد که نشر اکاذیب به حساب بیاید.

البته می‌توان همچنان به عباراتی که این ماجرا را واقعی و مربوط به سینما دانسته است استناد کرد زیرا آن بخش که به واقعی بودن مطلب اشاره دارد، ذهن را به این سه نفر منحرف می‌کند.

به طورکلی این پرونده یک پرونده عادی و مهجور نیست، در موارد دیگر با توجه به این‌که از اسم مستعار در یک مطلب استفاده شده است مقام قضایی ممکن است با تسامح برخورد کند، اما وقتی این قضیه عمومیت پیدا کرده است و حداقل یکی از اطراف دعوی وجه عمومی داشته باشد، مقام قضایی حتما این موضوع را در نظر خواهد گرفت.

ضمن این‌که «یالثارات» با توجه به مطلب چند هفته پیشش که اصطلاح دیاثت در آن به کار رفته بود، در حال تکرار یک عمل ناصواب در قبال هنرمندان سینماست و اتفاقی که درباره این مطلب افتاده در واقع تجری این نشریه یا به عبارتی اصرار بر جرم از سوی آن محسوب می‌شود. بنابراین هم آن عبارات درباره واقعی بودن و مربوط بودن این مطالب به سینما و هم بحث تجری به نظر کار «یا لثارات» را سخت می‌کند. البته امیدوارم که دادگاه با این اتفاق سیاسی برخورد نکند و برخورد کاملا قضایی داشته باشد.

در نهایت جرایمی که در این مورد می‌تواند به عنوان اتهام به این نشریه وارد شود در واقع مربع توهین، قذف، نشر اکاذیب و افترا است. در این مطلب توهین‌هایی وجود دارد، اما توهین شقوق مختلف دارد. در ابتدا می‌توان توهین به طور کلی را برای این مطلب در نظر گرفت اما بحث بعدی به قذف یا نسبت دادن زنا یا لواط به غیر برمی‌گردد که هم در مطلبی که دیاثت در آن مطرح شده بود (با توجه به این‌که چنین کسی هوای ناموسش را ندارد) و هم در این مطلب جدید می‌توان این اتهام را وارد دانست، به خصوص که خانم علیدوستی بانوی مزدوجه‌ای هستند.

فرق قذف هم با توهین این است که برای برخی جرم‌ها که در قرآن و سنت آمده است حد تعیین شده و اینجا چون نمی‌توان موسسه فرهنگی را مجازات کرد نویسنده مطلب در صورت اثبات می‌تواند به ۸۰ ضربه شلاق محکوم شود.

در موارد دیگر هم پس از نشر اکاذیب که به این مطلب وارد است موضوع مهم‌تر افتراست، فرق افترا و کذب این است که گاهی شما دروغی را به کسی نسبت می‌دهید و این کذب است اما وقتی دروغی را نسبت می‌دهد که جرم نیز هست این افتراست، مثلا می‌گویید فلانی دزد است که اینجا در صورت دروغ بودن افترا به آن شخص وارد شده است.

تمام اتهاماتی که ذکر شد در صورت اثبات مجازات، حبس، شلاق یا جزای نقدی دارد و ایضا رسیدگی به این موضوع در صلاحیت دادسرای عمومی تهران (دادسرای اختصاصی فرهنگ و رسانه) است و قابل تعقیب است.

آی سینما

* امیرسالار داوودی وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیسیون حقوق بشر کانون وکلا است.