گردشگری عشایری؛ مکمل گردشگری طبیعی گیلان

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه گردشگری عشایری مکمل گردشگری طبیعی گیلان است، اما به صورت مناسب رونق نگرفته، عنوان کرد: زندگی یک گالش کاملا دوستدار طبیعت بوده و از طبیعت الهام می گیرد.

جارستان_ کوچ عشایر همواره یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود و نوع زندگی مردم ایلیاتی از جمله غذا، لباس و صنایع دستی مشتاقان بسیاری را به سوی خود دعوت می کند. رودخانه ها، دره ها، جنگل‌ها و مراتع سرسبز مسیر کوچ نیز مناظر بی نظیری را برای گردشگران رقم می زند.

زندگی عشایر اصالت دارد و کوچ روها تلاش زیادی برای حفظ اصالت های فرهنگی و اجتماعی خود می کنند. تعامل با طبیعت بخش مهی از فرهنگ عشایر را تشکیل می دهد و دنیای امروز نیازمند فراگیری این نوع تعامل است تا بیش از این خود را از طبیعت دور نکند.

میثم نواییان در گفت وگو با ایسنا، استان گیلان را دارای اقلیم جلگه ای و مرطوب دانست که از یکطرف به کوهستان و از طرف دیگر به دریا راه دارد و اظهار کرد: مردم گیلان از قدیم انتخاب نوع زندگی شان را براساس همین اقلیم و جغرافیا قرار داده اند.

وی زندگی عشایری را یکی از انواع زندگی در اقلیم و جغرافیای گیلان دانست و افزود: تالش ها در غرب گیلان و گالش ها در شرق گیلان زندگی می کنند. البته عشایر شرق گیلان در منطقه کوهستانی دیلمان و اشکور زندگی می کنند و یکجانشین محسوب می شوند.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه «کلایی ها» در شرق گیلان دام محدود دارند، کشاورزی دیم می کنند و عمدتا سیب زمینی، عدس، گندم و جو می کارند، گفت: گالش ها کوچ رو هستند، یعنی در تابستان به ارتفاعات می روند و در زمستان در میان بندها و جنگل ها به دامداری می پردازند و در ییلاق به صورت محدود کشاورزی می کنند.

نواییان عشایر غرب گیلان را که در جلگه هستند «گیلونج» و عشایری که در کوه هستند کوئج نام و تصریح کرد: عشایر سه خصوصیت بارز دارند، یعنی زندگی شان به شدت به دام بستگی دارد، کوچ رو هستند و نظام ایلیاتی دارند.

وی با بیان اینکه عشایر گیلان نیمه کوچنده محسوب می شوند، خاطرنشان کرد: عشایر گیلان کوچ عمودی دارند و از جلگه به سمت کوهستان حرکت می کنند. به مسیر کوچ عشایر «ایل راه» و به زبان محلی راه «چهارپاداری»(چارواداری) گفته می شود. ایل راه ها به صورت فرهنگ از پدران به پسران به ارث می رسد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان باورها و اعتقادات مردم عشایر را ویژه و مقدس دانست و اضافه کرد: عشایر نزدیک به طبیعتند و احترام خاصی برای طبیعت قائل هستند. عشایر گیلان اسطوره ای به نام «سیاه گالش» دارند که موجودی نامیراست و به دامدار کمک می کند. در واقع سیاه گالش دامدار خوب را مورد عنایت خودش قرار می دهد و به زندگی او برکت می بخشد، اما اگر دامدار خاطی باشد و حیوانات را بیازارد و مراتع را تخریب کند، سیاه گالش او را مجازات می کند و برکت را از زندگی اش می گیرد.

وی ادامه داد: عشایر غرب گیلان اعتقاد دارند که سیاه گالش طنابی از جنس موی بز به (کتو) دارد که اگر این طناب را به دامداری دهد، زندگی او رونق می گیرد.

مدرس دانشگاه با بیان اینکه امروزه گردشگری عشایری در قشقایی ها و بختیاری ها و شاهسون ها جا افتاده است، متذکر شد: متاسفانه در شمال کشور درباره عشایر گیلان و اقوام تالش و گالش اطلاعات کمی وجود دارد.

نواییان گردشگری عشایری را یکی از شاخه های گردشگری دانست و تصریح کرد: گردشگری عشایری یکی از جاذبه های گردشگری برای گیلان محسوب می شود، زیرا در دامان طبیعت اتفاق می افتد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، عشایر تالش را یکی از نقاط قوت گردشگری گیلان دانست و بیان کرد: لباس محلی عشایر تالش هنوز باقی مانده و مورد استفاده است لذا اگر می خواهیم بر روی گردشگری عشایری گیلان مانور دهیم ابتدا باید اطلاعات مدون و مستند درباره تالش ها و گالش ها داشته باشیم تا برای گردشگر جالب و جذاب باشد.

وی با اشاره به تفاوت فرهنگ عشایر مناطق مختلف گیلان، ادامه داد: در گردشگری عشایری باید توجه کنیم که احترام جوامع محلی حفظ شود، نگاه از بالا به پایین به عشایر وجود نداشته باشد و فرهنگ بومی آنان تحت تاثیر قرار نگیرد.

نواییان با بیان اینکه گردشگری عشایری مکمل گردشگری طبیعی گیلان است، اما به صورت مناسب رونق نگرفته، عنوان کرد: صنایع دستی عشایر گیلان بسیار جذاب است و گالش ها و تالش ها صنایع دستی مخصوص خودشان را دارند. در واقع زندگی یک گالش کاملا دوستدار طبیعت بوده و از طبیعت الهام می گیرد.

وی «پوری» را خانه های سبک و چوبی سریع الاحداث عشایر غرب گیلان دانست و اضافه کرد: تالش ها کمترین آسیب را به طبیعت می زنند، زیرا زندگی شان وابسته به طبیعت است. حفاری های باستان شناسی نشان می دهد که زندگی کوچ نشینی در گیلان از هزاره اول وجود داشته و عشایر بین دره ها رفت و آمد می کردند. آثار باستانی به دست آمده در دره جوبن با تراز ارتفاعی ۱۲۰۰ متر بین منطقه رستم آباد و رودبار گویای این است که عشایر در طول این دره بالا و پایین می رفتند، یعنی در پاییز و زمستان کنار رودخانه سفیدرود می آمدند و در بهار مرتع به مرتع بالا می رفتند و تا مردادماه در ارتفاعات می ماندند، زیرا دامداری به مرتع نیاز دارد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه عشایر نسبت به تامین آب و مرتع دام هایشان حساس هستند، گفت: شواهد و مستندات تاریخی نشان می دهد که عشایر گیلان از دوره اشکانی کوچ می کردند و قدمت کوچ در برخی از دره ها به ۲۰۰۰ سال می رسد.

مدرس دانشگاه اساس معماری خانه در گیلان را چوب دانست و خاطرنشان کرد: تا ۵۰ سال پیش خانه های گیلان را نجارها می ساختند؛ نه بناها که نشان می دهد معماری گیلان از جنس طبیعت است و اقلیم در آن منطقه حرف می زند. معماری های کشف شده در حفاری های باستان شناسی نیز به ما می گوید عشایر خانه های موقت چوبی می ساختند.

وی زنان عشایر را نماد حرکت و تکاپو و زندگی دانست و یادآور شد: بخش عمده ای از مسئولیت زندگی عشایری بر دوش زنان است و زن عشایر هرگز بیکار نمی شود و دوشیدن شیر دام و تهیه ماست و دوغ و پنیر و کره و کشک و پختن نان کار روزانه اوست.

نواییان با بیان اینکه عشایر به مراتع فرصت استراحت و احیا می دهند، گفت: مردم عشایر براساس تجربه دریافته اند که مرتع زمانی برای چرای دام حاضر است که علف ها دانه کرده باشند تا بتوانند در فصلی که دام به سمت جلگه می رود، رشد کنند.

وی نیاز امروز گردشگری عشایری گیلان را راه اندازی تورها و پکیج های گردشگری دانست و اظهار کرد: گردشگر عشایری باید یک گردشگری تجربه گرا داشته باشد و در کوچ مشارکت کند، یعنی لذت زندگی عشایری را لمس کند و لباس محلی را بر تن کند و شیر دام را بدوشد و نان از تنور بیرون بیاورد. در این راستا باید اطلاعات لازم و دانش بومی در اختیار گردشگران عشایری قرار گیرد./ ایسنا