از وضعیت نامناسب جنگل های هیرکانی در گیلان تا بلایی که بر سر «تنوع زیستی» آورده‌ایم

سعید سلیمانی در روز جهانی تنوع زیستی (اول خرداد) در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه مردم ایران عمدتا تنوع زیستی را فقط به عنوان طبیعت می‌شناسند، اظهار کرد: موضوع تنوع زیستی بسیار پیچیده و قشنگتر از آن چیزی است که ما می‌بینیم و تنوع بسیار غنی در این زمینه وجود دارد.

وی از تنوع زیستی به عنوان یک زنجیره به هم پیوسته یاد کرد که اگر هر بخش کوچکی از این گونه‌ها را از دست بدهیم، زنجیروار به سایر گونه‌ها آسیب می‌رسد.

وی افزود: ایران جزو معدود کشورهایی است که نزدیک‌ترین فاصله بین دو گربه‌سان “شیر یال کوتاه ایرانی” و “ببر هیرکانی” را در بعد مسافتی حدود ۳۰۰ کیلومتر دارد که این اتفاق در دنیا بی‌نظیر است.

به گفته موسس مدرسه طبیعت کیکم، در ایران کوچکترین پستاندار دنیا یعنی “حشره‌خوار کوتوله” و بزرگترین پستاندار دنیا یعنی نهنگ آبی در خلیج فارس وجود دارد.

سلیمانی با بیان اینکه علی رغم تنوع غنی زیستی بسیار دیر به اهمیت این گونه‌های مهمی که در کشور داریم پی بردیم، خاطرنشان کرد: برای بسیاری از این گونه‌ها کار از کار گذشته او برخی از آنها در معرض انقراض جدی قرار دارند.

این فعال محیط زیست به وضعیت برخی گونه‌های جانوری در معرض خطر در کشور اشاره کرد و یادآور شد: یوزآسیایی از جمله این گونه‌ها است که فقط لکه‌های کوچکی از زیستگاه آن در ایران باقی مانده و در حال انقراض است.

وی از روند تخریب نگران کننده زیستگاه پلنگ ایرانی هم یاد کرد که سرعت بسیار ترسناکی دارد.

سلیمانی خاطرنشان کرد: گونه دیگر مهم ایران “زاغ بور” است که برخی از کشورهای دنیا آن را نماد ایران می‌دانند و لکه‌های کوچکی از زیستگاه این گونه در ایران باقی مانده که اطلاع چندانی از وضعیت آن در دست نداریم.

این فعال محیط زیست درباره “خرس سیاه بلوچی” که خواستگاه آن در جنوب ایران از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان و بخشی از هرمزگان است نیز افزود: زیستگاه‌های این خرس در این مناطق در حال انهدام است.

وی اظهار کرد: در مناطق مرکزی ایران نیز “گور ایرانی” وضعیت مناسبی ندارد و این گونه تک سم جزو لیست قرمز IUCN قرار دارد.

سلیمانی به خاستگاه انواع سمندر از جمله سمندر خال زرد کردستانی، سمند امپراطور و سمند لرستان که از لرستان تا شمال کردستان واقع شده اشاره کرد و افزود: این گونه‌ها نیز به دلیل زنده گیری بیش از حد و اینکه سر سفره‌های نوروز ما مردم می‌آیند در حال انقراض است و تعداد کمی از گونه‌های باقی مانده سمندر در حال دست و پنجه نرم کردن با انقراض هستند.

وی تاکید کرد: کمی بالاتر از این منطقه شاهد قاچاق و زنده گیری شدید ” سنجاب ایرانی” هستیم.

سلیمانی خاطرنشان کرد: “سیاه خروس” در منطقه ارسباران نیز وضعیت خوبی ندارد و حتی تا کنون یک عکس جدی هم از این گونه ثبت نشده و متاسفانه تنها زیستگاه این گونه خروس لکه کوچکی در منطقه ارسباران است.

وی گفت: در بخش گونه‌های گیاهی نیز ایران خاستگاه بسیاری از گونه‌های اندمیک است که فقط مختص سرزمین ما هستند، اما وضعیت خوبی ندارند که از جمله آنها می‌توانیم به “سوسن چلچراغ” اشاره کنیم که تنها خواستگاه آن در  منطقه هیرکانی در حال از دست رفتن است.

سلیمانی از تخریب گسترده بلوط‌ زارهای زاگرس هم یاد کرد که به طول ۵۰۰ کیلومتر در نوار غربی کشور حال خوبی ندارد و حدود ۱٫۲ میلیون هکتار از وسعت شش هکتار جنگل‌های بلوط یعنی معادل یک پنجم وسعت آنها طی ۲۰ دهه اخیر از دست رفته است.

وی معتقد است، تخریب بلوط زارهای زاگرس آسیب جدی به گونه‌های گیاهی و جانوری و تنوع زیستی این منطقه وارد کرده است.

موسس مدرسه طبیعت کیکم افزود: در جنوب غربی ایران نیز جلگه حاصلخیز و سرسبز خوزستان به دلیل عملیات غیرکارشناسی سدسازی و مشکل جدی که در تحویل آب به این جلگه وجود دارد، حال مناسبی ندارد و گونه‌های گیاهی و جانوری این منطقه نیز در معرض تهدید جدی قرار دارد.

این فعال محیط زیست همچنین با اشاره به وضعیت نامناسب دریاچه ارومیه که حاصل ساختن بیش از ۱۰۰ سد در حوزه درون ریز این دریاچه است، تاکید کرد: غلظت شوری این آب مدام در حال بالا رفتن است و زندگی “آرتمیا” که گونه‌های جانوری ریز این دریاچه و غذای اصلی فلامینگوها است را تهدید می‌کند.

وی از وضعیت نامناسب جنگل‌های هیرکانی هم یاد کرد که در شمال کشور از گلستان تا گیلان کشیده شده و بازمانده عصر یخبندان است.

به گفته این فعال محیط زیست، جنگل‌های هیرکانی سرزمین باستانی در جهان محسوب می‌شوند که در حافظه ژنی خود کدهای رفتاری میلیون‌ها سال قبل را دارند.

سلیمانی معتقد است، تنوع زیستی پرندگان این نوار بیش از کل قاره اروپا است، اما گونه‌های جانوری این منطقه به شدت در معرض خطر هستند.

وی از قتل هزاران قطعه پرنده در منطقه “فریدونکار” یاد کرد که هر سال در فصل مهاجرت پرندگان رخ می‌دهد.

موسس مدرسه طبیعت کیکم با اشاره به تصاحب سواحل دریای خزر توسط بخش‌های مختلف نظامی، نیمه نظامی، دولتی و خصوصی، گفت: مناطق کوچک باقی مانده هم به زباله‌دانی‌هایی تبدیل شده که جان گونه‌های جانوری را تهدید می‌کند و از همین رو برخی از گونه‌های دریای خزر مانند “ازون برون”، “تاس ماهی خزر” و “فوک خزری” وضعیت خوبی ندارند.

سلیمانی با بیان اینکه با اقدامات نادرست انسان جان بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی در کشور به خطر افتاده، عنوان کرد: البته ایران هنوز هم آنقدر پتانسیل اکولوژیک دارد که ما به خود بیاییم و بخواهیم از آنها حفاظت کنیم.