خودکفایی گندم گام بزرگ اقتصاد مقاومتی

دولت تدبیر و امید در سال زراعی ۹۵ – ۹۴ جشن خودکفایی برگزار کرد. در این سال ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن گندم در کشور برداشته شد که بیش از ۱۱ میلیون تن آن توسط شرکت های غله و خدمات بازرگانی و تعاون روستایی خریداری به مبلغ ۱۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان خریداری شد.
اهمیت محصول استراتژیکی مانند گندم در تامین امنیت غذایی و بی نیاز کردن جامعه از واردات این محصول می تواند نوید دهنده آینده ای مثبت برای تراز تجاری ایران در بخش کشاورزی باشد.
اما چرا ادامه روند خودکفایی گندم با وجود هزینه های آن مفید است؛
1- تامین غلات به ویژه گندم برای مصرف داخلی، یکی از مهمترین دغدغه های کشور است. این دغدغه زمانی بیش از پیش شد که این کالای در ردیف کالاهای استراتژیک قرار گرفت و دیگر کسی نمی تواند اهمیت آن را به عنوان قوت غالب مردم نادیده بگیرد.
افزایش جمعیت و کاهش تولید گندم به خاطر مسایلی مانند خشکسالی موجب شد برای تامین این محصول افزون بر تولید داخلی، واردات نیز در دستور کار قرار گیرد؛ وارداتی که هزینه های فراوانی برای کشور در پی داشت.
برپایه آمار مسوولان جهاد کشاورزی تنها در دوره هشت ساله دولت های «محمود احمدی نژاد» ۲ میلیارد و ۵۰۰۰ میلیون دلار صرف هزینه واردات گندم به کشور شد. این حجم از واردات و مشکلاتی که در یک دهه گذشته به خاطر تحریم های غربی برای تجارت خارجی کشور به وجود آمد موجب شد تا برنامه ریزی برای خودکفایی گندم در دستور کار دولت اعتدال قرار گیرد.

۲- بحث خودکفایی با تکیه بر برنامه های بلند مدت هر چند که موافقان و منتقدانی دارد اما نظر به اهیمت گندم و نقش آن در تامین مواد غذایی یک اصلی پذیرفته شده جهانی است زیرا خودکفایی گندم می تواند به عنوان یکی از مهمترین اهداف توسعه در بخش کشاورزی باشد
افزایش توسعه و رسیدن به رفاه یکی از مهمترین برنامه های هر دولتی برای پیشرفت و تعالی محسوب می شود. با توجه به اهمیت این مقوله برنامه ریزی برای خودکفایی گندم از دیدگاه اقتصاد کلان امری مثبت و نگرشی در جهت تولید محصولات داخلی به شمار می رود.

۳ – اما یک محصول کشاورزی چگونه می تواند در حوزه اقتصاد کلان و شاخص های رفاه تاثیر گذار باشد؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است میزان مصرف سالانه گندم در کشور و واردات این محصول کشاوری را بررسی کنیم.
براساس آماری که از سوی سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی (فائو) منتشر شده ، میزان مصرف گندم در ایران به دو برابر میانگین جهانی می رسد که برای تامین این محصول لازم است که سالانه ۱۱ میلیون تن ذخیره داشته باشیم .
پیش از جشن خودکفایی سالانه ۵ تا ۶.۵ میلیون تن گندم وارد کشور شد و این میزان واردات با توجه به شرایط سخت تحریمی ایران هزینه های فراوانی برای کشور داشت.
برخی کارشناسان اعلام کرده اند با قطع واردات گندم تراز پرداخت های بخش کشاورزی ایران مثبت شده و صادرات کالاهای کشاورزی ایران بر واردات این کالاها پیشی گرفته است.

۴- اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد برای کاهش وابستگی به خارج از کشور از سوی مقام معظم رهبری طرح شده است در این شیوه اقتصادی کاهش و واردات و تاکید بر تولید داخلی می تواند راهکاری برای توسعه اقتصادی باشد.
اهمیت گندم در تامین مواد غذایی و میزان واردات این محصول در کشور موجب شده تا تامین این کالای استراتژیک به یکی از مهمترین اهداف تحقق اقتصاد مقاومتی تبدیل شود.
برای تحقق چنین مهمی لازم است که راهبرد دولت ها در زمینه خودکفایی گندم از خودکفایی مقطعی به سمت راهبرد های بلند مدت سوق پیدا کند.

۵- برخی منتقدان دولت مدعی هستند هزینه ای که دولت ها برای رسیدن به خودکفایی انجام می دهد فراتر از هزینه هایی است که باید برای واردات گندم پرداخت شود. حال این پرسش در ذهن شکل می گیرد که آیا این ادعا واقعیت دارد؟
برای بررسی این ادعا لازم است هزینه – فایده های طرح خودکفایی گندم را مورد بررسی قرار دهیم. نباید فراموش کنیم کاهش واردات و تکیه بر تولید ملی تنها یکی از اهداف برنامه خودکفایی گندم است.
هزینه کرد برای اجرای یک برنامه و نهادینه کردن آن در درازمدت نه تنها کشور را از واردات و نوسات قیمت بازارهای جهانی آن محصول مصون نگه می دارد بلکه می تواند صادرات این محصول را در دستور کار قرار دهد. این واقعیت زمانی ملموس تر است که به گواه آمار دولت تدبیر و امید، کشور در سال زراعی ۹۵-۹۴ ظرفیت ۲.۵ میلیون تن گندم را دارا بود.
اما زمانی که هزینه را بر دیگر جنبه های برنامه خودکفایی ترجیح دهیم ناخواسته چشم خود را بر روی میزان اشتغال، ایجاد کشت و صنعت ها، سرمایه در گردش و … خواهیم بست.
شکوفایی بخش کشاورزی و خودکفایی در تولید ملی می تواند برای بخش گسترده ای از جامعه اشتغال ایجاد کند.
آمار سرشماری نیروی کار در سال ۹۵ نشان از آن دارد که بیش از ۱۸ درصد اشتغال جامعه در بخش کشاورزی است. اگر تنها بر هزینه های خودکفایی گندم تاکید کنیم در کوتاه مدت بیکاری در بخش کشاورزی روندی افزایشی پیدا خواهد کرد.
یکی دیگر از کارکردهای پنهان خودکفایی موضوع در گردش بودن سرمایه داخلی است. پرداخت ۱۵ هزار میلیارد تومان پول گندم در سال ۱۳۹۵ به کشاورزان و در گردش بودن این پول در سطح جامعه می تواند خود زمینه را برای رونق اقتصادی فراهم کند.
افزون بر موارد یاد شده خودکفایی گندم راهکاری برای توسعه کشت و صنعت ها است.

۶- یکی دیگر از دستمایه های نقد خودکفایی گندم در کشور تک محصولی شدن تولید محصولاتی کشاورزی است. آنان می گویند: تشویق به کاشت گندم موجب می شود برخی دیگر از محصولات کشاورزی به دست فراموشی سپرده شوند.
در این زمینه باید گفت طرح خودکفایی گندم تاکید بر تک محصولی بودن نیست بلکه برنامه ای است که در طول سه مرحله کشاورزی(کاشت،داشت و برداشت) باید اجرا شود تا میزان بهره وری در بخش کشاورزی افزایش یابد.
اجرایی شدن راهبردهایی خودکفایی همزمان با صنعتی کردن بخش کشاورزی نه تنها آسیب به کشت دیگر محصولات نمی رساند بلکه موجب صرفه جویی در مصرف آب خواهد شد.
یکی از راهبردهایی که باید در زمینه خودکفایی به مرحله اجرایی برسد موضوع اصلاح الگوی کشت است. با اصلاح الگوی کشت و تاکید بر برنامه آمایش سرزمین می تواند به خوبی گام در مسیر خودکفایی گذاشت.