صلح قفقازی با امضای آمریکایی

جارستان: پس از دهه‌ها تنش و چندین جنگ خونین، جمهوری ‌آذربایجان و ارمنستان سرانجام با واسطه‌گری ایالات متحده و شخص دونالد ترامپ در کاخ‌ سفید پیمان‌ صلح امضا کردند. این توافق‌ که به «مسیر ‌ترامپ» معروف شده، نه‌تنها از حیث شکلی به درگیری‌های دیرینه دو کشور پایان می‌دهد بلکه با ایجاد یک کریدور‌ ترانزیتی میان خاک اصلی آذربایجان و جمهوری‌ خودمختار نخجوان، معادلات ژئوپلیتیکی قفقاز‌ جنوبی را نیز تغییر می‌دهد. با این ‌حال، چنین تحول بزرگ با نگرانی‌ها و مخالفت‌هایی، به‌ویژه از سوی ایران، روبه‌رو شده است؛ نگرانی‌هایی که ریشه در پیامدهای احتمالی این مسیر برای امنیت، اقتصاد و موازنه قدرت در منطقه دارد.

واکنش تهران در میانه استقبال و نگرانی

جمهوری اسلامی ایران همواره با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در مرزهای شمالی خود به‌ویژه ایجاد کریدور زنگزور مخالف بوده است. تهران معتقد است این مسیر می‌تواند، موازنه قدرت منطقه‌ای را بر هم زده و حتی راه‌های ترانزیتی ایران به اروپا را به خطر اندازد. به همین دلیل، اگرچه وزارت امور خارجه ایران از «نهایی ‌شدن متن توافق صلح» استقبال و آن را «گامی مهم برای صلح پایدار» ارزیابی کرده اما همزمان هشدار داده که هر گونه مداخله خارجی به‌ویژه در مجاورت مرزهای مشترک می‌تواند امنیت و ثبات را تهدید کند.

بازتاب بین‌المللی و آینده قفقاز جنوبی

به موازات این روند توافق باکو و ایروان با استقبال گسترده بین‌المللی مواجه شد. ترکیه، متحد راهبردی آذربایجان، آن را تحولی مهم برای ارتقای صلح و ثبات منطقه‌ای دانست و از نقش آمریکا قدردانی کرد. اتحادیه اروپا نیز این رویداد را تحولی بزرگ خواند که مسیر را برای «صلحی پایدار» هموار می‌کند و وعده سرمایه‌گذاری در اتصال منطقه‌ای را داد. با این ‌حال اهمیت اصلی این توافق در تأثیرات ژئوپلیتیکی آن نهفته است. از یک‌سو، ایالات متحده با این میانجیگری جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری مؤثر در قفقاز جنوبی تثبیت کرده و عملاً بخشی از حوزه نفوذ سنتی روسیه را به چالش کشیده است. در این میان روسیه و چین نیز با حساسیت تحولات را دنبال می‌کنند.

در این خصوص اورزولافون درلاین، رئیس ‌کمیسیون اروپایی و آنتونیو کاستا، رئیس شورای اروپایی در بیانیه‌ای در واکنش به امضای توافقنامه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کردند که این یک تحول بزرگ برای باکو و ایروان است و راه را برای یک صلح بادوام برای هر دو کشور و سراسر منطقه هموار می‌کند و باعث پیشرفت چندین سال تلاش‌های اتحادیه اروپا در این مورد می‌شود./سازندگی