حمله اسرائیل به ایران چه آسیب‌هایی به محیط‌زیست کشور وارد کرد؟

جارستان: رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن اعلام اینکه «جنگ‌ها، نابود‌کننده محیط‌زیست هستند» با اشاره به تمهیدات و اقدامات انجام شده برای مقابله با آثار محیط‌زیستی حملات اخیر اسراییل به ایران، بر ضرورت برنامه‌های احیا و بازسازی محیط‌زیست در برنامه‌های بازسازی پساجنگ تاکید کرد.

به گزارش اعتماد، شینا انصاری در یادداشتی در صفحه تلگرام خود نوشت: «معمولا در جنگ‌ها پس از خسارات انسانی، آسیب‌های اقتصادی و نابودی زیرساخت‌ها و تاسیسات و ساختمان‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و آثار و پیامدهای مخرب جنگ بر محیط‌زیست و منابع‌ طبیعی فراموش می‌شود.

با وجود آنکه از سال ۲۰۰۱ میلادی، سازمان ملل متحد، روز ششم نوامبر را با هدف جلب‌توجه بیشتر به مخاطرات آشکار و پنهان جنگ‌ها بر تخریب طولانی‌مدت اکوسیستم‌ها و منابع محیط‌زیست با عنوان «روز جهانی پیشگیری از تخریب محیط‌زیست به هنگام جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه» نام‌گذاری کرده، ولی در همین دو دهه، منازعات و جنگ‌های بسیاری در جهان و در منطقه خاورمیانه با آسیب‌های جدی بر محیط‌زیست رخ داده است و به‌ نظر می‌رسد نهادهای بین‌المللی محیط‌زیستی، عمدتا نظاره‌گر تخریب‌های محیط‌زیستی هنگام جنگ‌ها بوده‌اند و اقدامات قاطع و بازدارنده‌ای را در راستای اجرای مقررات ناظر بر حفظ محیط‌زیست به‌ ویژه حین جنگ‌ها انجام نداده‌اند. سازمان حفاظت محیط‌زیست با درک این واقعیت و تجربیات حاصل از جنگ تحمیلی ۸ ساله با عراق و نیز جنگ خلیج‌فارس در منطقه، از همان روز نخست جنگ با تشدید اقدامات نظارتی در مناطق تحت حفاظت و همکاری با نهادهای نظامی‌ و ستادهای مدیریت بحران استان‌ها تلاش کرد در اطفای حریق و پایش مناطق زیستگاهی و حساس اکوسیستمی ‌نقش موثر و فعالی داشته باشد.

تشکیل کارگروه اضطراری برای مقابله فوری با آثار محیط‌زیستی حملات اخیر و تشکیل کمیته‌های تخصصی محیط‌زیستی شرایط جنگ و ابلاغ دستورالعمل‌های مرتبط به استان‌ها از جمله تمهیدات پیش‌بینی شده بود. با این ‌حال، باید اذعان کرد باتوجه به عوارض میان‌مدت و بلندمدت جنگ‌ها، موضوع مدیریت خسارات محیط‌زیستی جنگ ۱۲روزه، ضرورتی انکارناپذیر است و بر این ‌اساس، ارزیابی اثرات جنگ، شناسایی دقیق مناطق آسیب‌دیده محیط‌زیستی، برآورد خسارات واردشده به محیط‌زیست با اندازه‌گیری‌ها و پایش‌های میدانی و اجرای راهکارهای عملیاتی برای کاهش مخاطرات ازجمله اقداماتی است که در دستورکار قرار گرفته است. جنگ‌ها فقط تراژدی انسانی نیستند، آنها ذاتا نابودکننده محیط‌زیست نیز هستند و به‌واسطه این ماهیت خاموش و ویرانگر، علاوه ‌بر تهدید تنوع‌زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی، می‌توانند سلامت جوامع انسانی و پایداری اقتصاد و امنیت را در طول زمان تحت‌تاثیر قرار بدهند. از این‌رو، باید در برنامه‌های بازسازی پساجنگ، برنامه‌های «احیا و بازسازی محیط‌زیست» نیز نقش پررنگی داشته باشد. سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مقطع زمانی مهم، بررسی و مستندسازی خسارات محیط‌زیستی و اقدامات برای جبران و کاهش خسارات وارده و همچنین آسیب‌شناسی اقدامات انجام‌شده را با نگاه به مخاطرات احتمالی آتی با اولویت دنبال می‌کند و برای طی این مسیر حتما به نظرات و همکاری‌های دانشگاهیان، متخصصان، تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالان مستقل نیازمند است.» روز ۲۶ خرداد و ۴ روز بعد از آغاز حملات اسراییل به کشورمان، سازمان حفاظت محیط‌زیست با انتشار اطلاعیه‌ای خطاب به سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین‌المللی فعال در حفظ محیط‌زیست، ضمن هشدار درباره تبعات زیست‌محیطی حملات اسراییل به ایران، خواستار واکنش جهانی نسبت به تخریب عمدی محیط‌زیست شد و اعلام کرد: «سازمان حفاظت محیط‌زیست جمهوری اسلامی ایران به‌ شدت حملات اخیر رژیم صهیونیستی به مخازن انبار سوخت‌های فسیلی و سایر اقدامات تخریبی انفجاری که موجب آلودگی گسترده و تخریب محیط‌زیست شده است را محکوم می‌کند. این اقدامات غیرمسوولانه علاوه بر تهدید مستقیم سلامت عمومی و اکوسیستم‌های منطقه‌ای منجر به انتشار مواد سمی و آلاینده‌هایی شده که پیامدهای بلندمدتی بر کیفیت هوا، منابع آب و زیستگاه‌های طبیعی خواهد داشت.

این تخریب‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که کشورهای منطقه تلاش می‌کنند از معاهدات جهانی مانند توافقات زیست‌محیطی سازمان ملل و کنوانسیون‌های مربوط به کنترل انتشار آلاینده‌ها تبعیت کنند

سازمان حفاظت محیط‌زیست جمهوری اسلامی ایران از سازمان ملل متحد، برنامه محیط‌زیست ملل متحد، اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و سایر نهادهای مسوول محیط‌زیست منطقه‌ای و جهانی می‌خواهد که به این بحران محیط‌زیستی توجه ویژه داشته باشند و اقدامات لازم را برای توقف تخریب‌ها و جلوگیری از تداوم چنین فجایع زیست‌محیطی اتخاذ کند.

در شرایطی که تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط‌زیست، چالش‌های مشترک بشر در قرن حاضر است، تخریب عمدی محیط‌زیست و گسترش آلودگی ناشی از حملات نظامی باید با واکنش جدی جامعه جهانی مواجه شود. ما خواستار محکومیت صریح این اقدامات از سوی نهادهای بین‌المللی و پیگیری حقوقی در مجامع بین‌المللی و اعمال فشار بر عاملان این تخریب‌ها هستیم تا از ادامه روند نابودی زیست بوم منطقه جلوگیری شود. سازمان حفاظت محیط‌زیست جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد مسوول حفاظت از محیط‌زیست کشور، متعهد به همکاری با نهادهای جهانی در مقابله با این تهدیدات است و آمادگی خود را برای ارایه مستندات و ادّله علمی در این زمینه اعلام می‌دارد.» سه‌شنبه هفته گذشته، به دنبال برگزاری جلسات کمیته اضطرار سازمان حفاظت محیط‌زیست به ریاست شینا انصاری، تمهیدات فوری برای مقابله با آثار زیست‌محیطی حملات اخیر تصویب شد.

مصوبات این جلسه، مقرر کرد که کمیته‌های تخصصی شرایط جنگی در تمام معاونت‌های سازمان و ادارات کل استانی تشکیل شده و علاوه بر مستندسازی خسارات زیست‌محیطی، مدیریت پسماندهای خطرناک و آزمایش‌های خاک در مناطق آسیب‌دیده هم انجام شود.