جمهوری اسلامی مطلوب امام (ره) ، متکی به انتخابات و رای آزاد مردم است

حجت الاسلام مجید انصاری ، از جمله فعالان سیاسی است که سابقه حضور نزدیک در کنار امام (ره) را داشته و محضر ایشان را درک کرده است. او همچنین از اصلاح‌طلبانی است که عضویت در مجلس شورای اسلامی و دولت های سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی را نیز در کارنامه خود دارد و اکنون هم ، از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

انصاری به مناسبت سالگرد رحلت امام(ره) ، اهمیت رای و انتخابات در اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی را بررسی و بازخوانی و برخی فعالان سیاسی که تلاش دارند ، القا کنند که امام رای مردم را «تزیینی» می دانسته ، به شدت انتقاد کرد :

رای مردم در اندیشه سیاسی امام ( ره) چه اهمیت و جایگاهی دارد؟

مساله نقش و جایگاه رای مردم در اداره کشور و سرنوشت زندگی خود، مساله کلیدی و محوری در اندیشه سیاسی امام است، یعنی اگر بخواهیم دو مساله مهم و کانونی را در اندیشه و رفتار سیاسی ایشان و سیره مدیریتیشان ، مورد تاکید قرار دهیم ، نخست، بحث ایمان به خداوند و دوم اعتقاد راسخ به نقش رای و حضور مردم است.

این دیدگاه ،اصلا، یک مساله تصنعی نبود و امام از همان ابتدا که نهضت اصلاح‌گرایانه خود را در سال ۱۳۴۲ آغاز کردند همواره بر این دو محور پافشاری داشتند و در آن زمان که برخی گروههای مبارز پیشنهاد مبارزه مسلحانه را عنوان می کردند و حتی از امام کسب اجازه کرده بودند تا شاه را ترور کنند،ایشان با اینگونه اقدامات تند و خشن مخالف بودند و فرموند باید مردم را نسبت به مظالم رژیم شاه آگاه کرد و بعد از آگاهی، خود مردم مبارزه خواهند کرد و شرایط را تغییر خواهند داد. امام معتقد بودند اگر مردم آگاه و در صحنه نباشند بر فرض کشته شدن شاه اتفاق زمان قاجار رخ خواهد داد و شاه مانند ناصرالدین شاه تبدیل به شاه مظلوم خواهد شد و شاه دیگری را جایگزین خواهند کرد.

بر همین مبنا بود که ایشان مبارزات را آغاز کردند و در سالیانی که به تبعیدشان به نجف و ترکیه منجر شد بر روی آگاهی بخشی به مردم تاکید داشتند. در آستانه پیروزی انقلاب نیز امام در پاریس بارها در مصاحبه های خود با خبرگزاری‌های دنیا داشتند در پاسخ به این سوال که نظام سیاسی مورد نظر شما بعد از سقوط شاه چه خواهد بود، ایشان بر «جمهوری اسلامی» تاکید داشتند و وقتی خبرنگاران می پرسیدند منظورتان از جمهوری چیست، امام پاسخ می دانند انتخابات حزبی که در دیگر کشورها وجود دارد یعنی انتخابات آزاد با انتخاب مردم. بر همین سیاق مشاهده می کنیم وقتی امام به کشور بازمی‌گردند در سخنرانی معروفشان در بهشت زهرا که در میان یک جمعیت هیجان زده برگزار شد باز بر همین محور تاکید کردند و برای آن استدلال حقوقی می آورند و می فرمایند من به پشتیبانی این ملت و از این جهت که ملت من را قبول دارند دولت تعیین می کنم. ایشان بر محور اینکه اختیار و ولایت دارند تاکید ندارند بلکه می گویند به نمایندگی از مردم این اقدام را انجام می دهند.

پس، امام(ره) از همان ابتدا ، درصدد تحقق هدف محوری حضور و نقش مردم در سرنوشت خودشان بودند؟

بله، باید مراقب تحریف اندیشه های امام (ره) باشیم . این مساله قبل از پیروزی انقلاب در قالب سیاستهای مبارزاتی امام برجسته بود و بعد از پیروزی انقلاب نیز ایشان بلافاصله دستور دادند مقدمات رفراندوم فراهم شود و نوع نظام سیاسی را مردم انتخاب کنند. در حالی که می‌بینیم رهبران انقلاب در کشورهای دیگر بعد از پیروزی بلافاصله نظام سیاسی خود را اعلام و قانون کشور و دولتها را نیز خودشان تعیین می کردند ولی امام فرمودند باید خبرگان انتخاب شود،قانون اساسی را مشخص کنند و بعد از آن دستور دادند که این قانون نیز به رفراندوم گذاشته شود. ایشان همچنین بعد از رای مردم به رفراندوم، بدون اتلاف یک روز و یا یکساعت بر استقرار نهادهای متکی به رای مردم پافشاری کردند. امام تا زمانی که در قید حیات بودند همواره بر حق انتخاب مردم و همچنین نهادهای برآمده با رای مردم تاکید داشتند و به همین دلیل بود که فرمودند مجلس در راس امور است. هرگاه نهادی می خواست بر اساس اشتهار شخصی خودشان مانعی در مسیر اعمال حق حاکمیت رای مردم مانعی ایجاد کند امام برخورد می کردند و در کنار مردم می ایستادند. نمونه بارز آن انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی است که شورای نگهبان در تلاش بود انتخابات تهران را باطل اعلام کند اما امام آن برخورد کردند.

دهه شصت را که مرور می کنیم می بینیم که بین جناح چپ و راست اختلافاتی وجود داشت، امام این موارد را چگونه مدیریت می کردند؟

ایشان ، به هیچ وجه ، انحصارطلبی را قبول نداشتند و معتقد بودند همه مردم باید در سرنوشت سیاسی کشور دخالت کنند و همه جریانها و جناح‌ها اگر رقابتی دارند این رقابت به سمت خیر و تامین سعادت مردم باشد. امام اعتقاد داشتند اگر جناحی در رقابت سالم پیروز شد دیگران باید با او همکاری کند و هر زمان که یک جریان در کشور برنده انتخابات می شد،امام اجازه نمی داد جریان دیگر به سمت انزوا و حذف رانده شود. مثلا هنگامی که مرحوم آیت الله یزدی در انتخابات خبرگان تهران رای نیاوردند حضرت امام ایشان را به عنوان یکی از اعضای شورای نگهبان برگزیدند و یا هنگامی که مساله‌ای برای حجت‌الاسلام محتشمی پور وزیر کشور آن زمان پیش آمد، بنده که در مجلس بودم خدمت امام نامه‌ای نوشتم و ایشان در پاسخ از آقای محتشمی پور تجلیل کردند. همچنین هنگامی که این نامه منتشر شد باز عده‌ای علیه حجت الاسلام ناطق نوری که از نظر جناح سیاسی مقابل آقای محتشمی پور بودند، تبلیغات منفی انجام دادند که امام بلافاصله با همان عبارات از آقای ناطق نوری تجلیل کردند. خط مشی امام تا آخرین روز حیاتشان ایجاد تعادل میان جریانات سیاسی و هدایت کردن آنها به سمت رقابت سالم به منظور خدمت به مردم بود به همین دلیل جناحهای سیاسی احساس می کردند از هدایت، حمایت و نگاه پدرانه امام برخوردارند.

چندی پیش حجت الاسلام حسین جلالی از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس درباره این جمله امام که گفتند «میزان رای ملت است» ، شبهه و تشکیکی ایجاد کردند، نظر شما درباره ادعای ایشان چیست؟

من متاسفم که یکی از نمایندگان مجلس که البته به دلیل وابستگی به یک جریان فکری اصالتی به رای مردم قایل نیستند به امام اینگونه تهمت زد و سخنان ایشان را آشکارا تحریف کرد. این فرد در مورد اندیشه سیاسی امام گفته ایشان در پاریس و در اوایل انقلاب به دلیل مصالح زمان و در پاسخ به خبرنگاران بحث جمهوریت و رای مردم را مطرح کرده وگرنه امام اعتقادی به اینها نداشتند، که این حرف ظلم است و تهمتی بالاتر از این نمی توان به امام زد.

من سخنان امام را که مرور می کردم دیدم ایشان سخنانی در جمع خبرگان رهبری داشتند و در آنجا با صراحت عنوان می کنند که شما چه‌کاره هستید اگر مردم چیزی خواستند شما خلاف آن عمل کنید. همچنین اما در آن سخنرانی تصریح دارند که اگر مردم حتی بر خلاف منافع خودشان رای دادند شما حق ندارید جلوی اراده رای مردم را بگیرید. در حقیقت ایشان وظیفه خبرگان را روشنگری و تببین می دانند و انتخاب نهایی را از آن ملت قلمداد کردند. بنده موارد بسیاری را به خاطر دارم که امام با کسانی که اندیشه قیم‌مابی و یا خلافت اسلامی به جای جمهوری اسلامی در سر داشتند برخورد کردند.

نمونه مصداقی بیان می کنید؟

امام مقابل هر آنچه رنگ و بوی این را داشت که مردم را کنار بگذارد،انتخابات را کمرنگ کند و یا در انتخابات از موضع قیم‌مابی با مردم برخورد کند، می ایستاد. به یاد دارم در یکی از انتخابات مجلس، جامعه روحانیت مبارز تهران و جامعه مدرسین قم تلاش داشتند برای سراسر کشور فهرست انتخاباتی ارائه کنند که حضرت امام با این موضوع برخورد کردند و فرمودند شما روحانیت تهران هستید پس فقط برای این شهر می‌توانید لیست ارائه کنید و مگر در سایر استانها گروههای سیاسی نیستند که می خواهید برای آنها تکلیف مشخص کنید؟ همچنین به جامعه مدرسین قم گفتند که شما در آن شهر هستید پس حق ندارید در سایر شهرها لیستی بدهید. امام اینگونه رفتارها را قیم مابی می دانستند و با آن برخورد می کردند. همچنین وقتی شورای نگهبان در بررسی صلاحیتها سخت‌گیری می‌کردند، امام بارها با آن شورا برخورد کردند.

در همان انتخابات دوره سوم مجلس دیدیم که حضرت امام، برادر من آقای محمدعلی انصاری را به عنوان نماینده خود انتخاب کردند و وقتی ایشان خدمت امام گزارش آوردند که شورای نگهبان در مواردی بهانه‌جویی کرده حضرت امام فرمودند خوب است آقایان به جای این وسواسها به دنبال اعتبار نظام باشند و اینگونه از انتخابات دفاع کردند.

بنابراین ، بی تردید، نظام جمهوری اسلامی ایران مدنظر و مطلوب امام ، نظامی متکی به انتخابات و رای آزاد مردم است.

با شاخص های انتخابات و رای آزاد مردم که اشاره کردید، انتخابات ادوار اخیر را چگونه ارزیابی می کنید؟

بعد از رحلت ایشان نیز همواره مقام معظم رهبری بر روی مشارکت حداکثری در انتخابات تاکید مضاعف داشتند ولی همانگونه که عرض کردم متاسفانه یک جریان فکری وجود دارد که یا اساسا اصالتی برای رای مردم قایل نیست و رای مردم را در حد بیعت یک جانبه و اجباری تلقی می کند مانند بیعت‌هایی که در صدر اسلام مرسوم بود، و یا رای مردم را تزیینی و تا جایی که در جهت اندیشه و انتخاب آنها باشد قبول دارند. با کمال تاسف همین اندیشه در بررسی صلاحیتهای انتخاباتی به گونه ای عمل می کند که گویا مردم نابالغ و رشید نیستند و آنها هستند که تشخیص می دهند چه ترکیب سیاسی باید در مجلس باشد و چه کسی باید رییس جمهور باشد. در مسیر انتخاب به گونه ای فیلترگذاری می کنند که حتما منتخب مردم از افراد مورد سلیقه آنها باشد که این یک فاجعه برای نظام انتخاباتی ما است و از آثار مخرب آن کاهش مشارکت مردم بود. البته این کاهش مشارکت عوامل دیگری نیز داشت اما یکی از عوامل مهم آن تنگ شده دایره انتخاب مردم است.

این را در انتخابات سال گذشته نیز شاهد بودیم …

بله، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ شاهد بودیم که چهره های برجسته از جریانات مختلف سیاسی که سوابق ارزشمندی در مدیریت کلان کشور دارند ، بدون ذکر دلیل و با بهانه های واهی ، رد صلاحیت شدند، تا جایی که انتقاد و تذکر مقام معظم رهبری درباره ردصلاحیت آقای علی لاریجانی را نیز در پی داشت اما تغییر نظری داده نشد. در نتیجه دیدیم هم در انتخابات مجلس و هم در انتخابات ریاست جمهوری، برای اولین و دومین بار در تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی ایران شاهد کاهش مشارکت به زیر پنجاه درصد و شهر تهران به زیر سی درصد بودیم. بنده فکر میکنم این اتفاق انحراف از اندیشه سیاسی امام است و سالگرد رحلت ایشان فرصت مناسبی است تا همه دلسوزان نظام و انقلاب و علاقه مندان به ایران به بازخوانی اندیشه سیاسی امام بپردازند و به صورت مطالبه اجتماعی بر بازگشت مسیر منحرف شده به راه درست پافشاری کنند و امیدواریم قوانین و مقررات ناقص نیز اصلاح شود چرا که بیش از گذشته نیاز به وفاق و همدلی ملی و مشارکت واقعی و نه صوری داریم.