فرجی‌راد: دو جریان اطلاعاتی پشت بازداشت مورا قرار دارد

استاد ژئوپلتیک دانشگاه با اشاره به تحلیل فضای مذاکرات احیای برجام بین طرف ها موضوع جنجالی بازداشت انریکه مورا در آلمان را ناشی از تحرکات لابی های ضدایرانی برای ممانعت از حصول توافق و خروج سپاه پاسداران از لیست ادعایی تروریستی آمریکا دانست.

ابوالفضل خدائی: گفتگوهای احیای برجام پس از وقفه ای به جریان افتاد و با سفر انریکه مورا هماهنگ کننده گفتگوهای وین و امیرقطر به تهران تلاش ها برای رسیدن توافق نهایی افزایش یافت. در همین جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با وجود حواشی پیش آمده در خصوص بازداشت مورا، نتایج گفتگوها را مثبت ارزیابی کرد و خبر از شکسته شدن بن بست در مذاکرات داد. با وجود تاکید وزیرخارجه ایران مبنی بر ادامه تماس ها با طرف های برجامی و چشم انداز مثبت پیش رو باید دید آیا تلاش ها منجر به حصول توافق خواهد شد یا خیر. عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلتیک دانشگاه و سفیر سابق ایران در نروژ از جزئیات فضای مذاکرات می گوید که در ادامه آن را می خوانید؟

ارزیابی شما از سفر انریکه مورا و امیرقطر به تهران چیست؟ آیا می توان گفت که گفتگوها وارد مرحله ای جدیدی شده و دیگر بن بستی که تا هفته های پیش از آن صحبت می شد وجود ندارد؟

تا قبل از حضور مورا در تهران مذاکرات به نوعی در بن بست قرار داشت. علت آن هم مقاومت طرف آمریکایی برای خواسته مشروع ایران برای خروج سپاه پاسداران از لیست گروه های تروریستی بود. ارزیابی آمریکایی ها این بود که خواسته ایران فرابرجامی بوده و در صورت تحقق آن، تهران نیز باید امتیازی فرابرجامی به واشنگتن بدهد تا آنها بتوانند از این اقدام در داخل آمریکا با وجود انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا دفاع کنند.

در نهایت با مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، فضا به سمتی رفت که واشنگتن پیشنهاد جدیدی را به منظور رفع موانع مطرح کرد و در این راستا انریکه مورا با دست خالی به ایران نیامد و پیشنهاد تازه ای را با تغییرات جدید عنوان کرد. همین موضوع سبب شد تا مقام های اروپایی نتایج گفتگوها را مثبت ارزیابی کنند و چشم انداز گفتگوها با توجه به پیشنهاد جدید و استقبال ایران همراه با رفع موانع و گشایش به نظر برسد.

از نظر شما پالس های مثبت از مذاکرات انجام شده در تهران سبب بازداشت انریکه مورا در آلمان و حواشی پیش آمده شد؟

بازداشت مورا و ضبط تلفن همراه وی نشان می دهد که یک جریان اطلاعاتی در حال فعالیت بوده و از چنین فضایی نگرانی دارد. اگرچه این اتفاق در آلمان رخ داده و مسئول آن دولت این کشور به حساب می آید، اما واقعیت این است که جریان های اطلاعاتی پرنفوذ مانند جریانات اسرائیلی می توانند چنین تحرکاتی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام دهند. از طرفی طرف های اروپایی و آمریکایی نیز در مدت اخیر به دنبال آن بودند که جزئیات فعالیت های آنان چندان فاش نشود. همانطور که شاهد بودیم بورل و مورا نیز در ادامه تنها به ابراز خوش بینی بسنده و جزئیات جدیدی را اعلام نکردند.

به هر حال جریانات اطلاعاتی اسرائیلی و عربی مخالف برجام و خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست ادعایی تروریستی هستند. در واقع این دو جریان نگران آن بودند که در مذاکرات چه پیشنهاداتی مطرح شده و روند با کدام تحولات روبرو خواهد بود تا ضمن تحلیل اوضاع بتوانند لابی ها را فعال کرده و فشارها و سنگ اندازی های خود را افزایش دهند. در مدت اخیر نیز لابی های اسرائیلی تلاش های زیادی برای لابی در کنگره آمریکا داشتند تا مانع خروج سپاه از لیست ادعایی شوند.

با وجود این جریانات آمریکا و اتحادیه اروپا در تلاش هستند که جزئیات گفتگوها را پنهان نگه دارند تا اثرگذاری منفی ناشی از این تحرکات را از بین ببرند.

به موضوع ارزیابی مثبت اروپایی ها از مذاکرات اشاره کردید این در حالی است که ایران به این اندازه ارزیابی مثبتی از این گفتگوها نداشت. به نظر شما آیا این موضوع به قضیه بازداشت مورا در آلمان می تواند ارتباط داشته باشد؟

بورل و مورا خوش بینی های نسبتا سطح بالایی نسبت به گفتگوها در تهران داشتند اما شورای عالی امنیت ملی و وزارت امور خارجه آنطور که طرف های اروپایی دید مثبت داشتند، چندان ابراز امیدواری نشان ندادند. البته ایران موضع بدبینانه ای نداشت اما مواضع بین طرف های ایران و اروپایی به شکل همسان نبود. این مساله نشان می دهد که پیشنهاد تازه غرب به ایران لو رفته و عکس العمل طرف ایرانی نیز به دلیل ضبط تلفن همراه انریکه مورا بوده است. از این جهت که با ضبط تلفن همراه مورا، جزئیات گفتگوی او با جوزپ بورل آشکار شده باشد.

مسلم است که سفر اخیر مورا به تهران منجر به گشایش هایی شده است و باید منتظر بود که در روزهای آینده ملاقات هایی در وین تنظیم خواهد شد یا خیر.

با توجه به ضبط گوشی همراه مورا آیا جزئیاتی از پیشنهاد غربی ها فاش شده است؟ و آیا می تواند در رفع موانع مذاکراتی کارساز باشد؟

همانطور که اشاره کردم تلاش شده تا جزئیاتی از این پیشنهادات فاش نشود. آمریکا در تلاش است که بتواند فضا در داخل را کنترل کند. اما یک احتمالی که می توان متصور بود این است که پیشنهاد درباره آژانس باشد. همانطور که شاهد بودیم مدیرکل آژانس اخیرا اظهاراتی را در خصوص ۴ سایت مورد ادعا مطرح کند و معتقد که است که ایران هنوز جوابی به این موضوع نداده است و ادعا می کند که تا زمانی این مساله حل و فصل نشود موضوع مذاکرات نیز بدون نتیجه باقی می ماند. شاید یک احتمال این باشد که آمریکایی به دنبال کنار گذاشتن این مساله از مذاکرات باشند تا توافق مورد نظر صورت گیرد.

یکی از نکات مورد توجه در فضای مذاکرات کنونی واکنش روسیه است که همانطور که شاهد بودیم اولیانوف نماینده این کشور در گفتگوها به نکات تازه ای اشاره کرد و دست روسیه را در گفتگوها بسته دانست. ارزیابی شما چیست؟

در جریان گفتگوهای قبلی شاهد بودیم که اولیانوف پس از برگزاری مذاکرات به طور مرتب توئیت می کرد و با ابراز امیدواری نسبت به حصول توافق فضای خوش بینانه ای را ترسیم می کرد اما اخیرا یک توئیت منفی منتشر کرد و برداشت کلی این بود که روس ها در مقطع کنونی خواستار به نتیجه رسیدن مذاکرات نیستند. یا در حالت دیگر اینکه از ماجرای پیش آمده برای مورا و پاسخ ایران نیز اطلاعی ندارند.

این مساله بیانگر این است که روسیه در مدت اخیر توانسته که قیمت نفت را کنترل و آن را بالای ۱۰۰ دلار حفظ کند. حتی در این فضا مسکو موفق شد تا درآمد نفتی خود را افزایش دهد و با تخفیف ۳۰ درصدی برخی از مشتریان نفتی ایران را مانند چین به سمت خود جذب کرد. موضوعی که حساسیت کشورهای عربی را نیز برانگیخته و با ایجاد مشکلاتی در فروش نفت به نظر می رسد آنها نیز مجبور به اعمال تخفیف شده اند.

بنابراین این مساله نشان می دهد که با وجود تحریم های گسترده علیه روسیه، این کشور در فروش نفت عملکرد موفقی داشته و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی متقاعد شده اند که پول حاصل از خرید نفت از روسیه را به واحد پولی روبل پرداخت کنند. مساله ای که سبب می شود تا روبل روسیه ارزش خود را از ابتدای جنگ اوکراین تا کنون حفظ کند.