بد مجسمه نسازید

فضای خالی از هنر، فاقد جذابیت و سرزندگیست و هنر مجسمه سازی با سابقه  پنج هزار ساله یکی از جذابیت های هنری فضای شهری روزگارانمان شده است؛مجسمه‌ سازی شهری برآیندی از هنر مجسمه ‌سازان، طراحان منظر، برنامه‌ریزان و طراحان شهری است که بهره گیری هوشمندانه از این آثار حجمی به قطع ،مولفه ای در نشاط  و ارتقاء کیفیت فضای شهر است.

بعد از انتقادات مجسمه‌های نصب شده از شخصیت های مطرح ملی ،مذهبی ،هنری کشور و همچنین شخصیت های هنری سینمایی در باغ هنر خانه هنرمندان که انتقادات مردمی از جمله انتقاد همسر داوود رشیدی را در پی داشت، علی نصیریان بازیگر «هزاردستان» و «کمال الملک» نیز از مجسمه‌ای که از او ساخته شده بود انتقاد کرد و گفت:” این غلطه اگر بخواهند از خودشان شخصیت بسازند؛ باید آگاه باشند که شخصیت من نصیریان چجور خصوصیاتی دارد و در صورت و عکس من چه می بینند و باید آن را منعکس کنند. نه اینکه با تخیل خودشان یک صورت تقریبا نزدیک یا شبیه به من بسازند”.

تندیس سیمین دانشور نیز داد کاربران مجازی را درآورد و همچنین عروسک شبکه قرآن که برایش نوشتند مانده ایم اینها در ساخت مجسمه و عروسک از عدم هماهنگی ذهن و عمل رنج می برند یا اصولا اینها تجسم عینی ذهنشان است؟ و حتی این انتقادات از نگاه طنز نیز در امان نماند و نوشتند:مطمئنیم روح میکل آنژ در کالبد مجسمه سازهای ما حلول کرده است یا اینکه سلبریتی ها در ایران دوبار می میرند، یک بار توسط عزرائیل و یک بار توسط مجسمه سازها!

گیلان نیز به رغم داشتن پیشینه هنری فاخر و داشته های گران چون بهمن محصص – که پس از کمال الملک و ابوالحسن صدیقی از سرآمدان مجسمه سازی معاصر است – از جولان ابتذال در هنر و ساخت و نصب بد مجسمه ها در امان نماند، و گاه گاه در جای جای شهرها و حتی مرکز استان مجسمه ها ،المان ها و یا یادبود(مانیومنت) هایی به سبب بدساخت بودن و یا بکارگیری مواد نامتناسب با اقلیم نصب می شوند که هیاهویش رسانه ها و فضای مجازی را در می نوردد .

این واکنش نشان از توجه جامعه به هنرهای نمادساز دارد و گواه این موضوع در گیلان نمود یافت؛ بطوریکه نصب یادبود نرجس خانعلی زاده شهید مدافع سلامت در کلاچای علاوه بر منتقدان بومی و کشوری ،انتقاد مردمی را در پی داشت ؛مجسمه ای تازه نصب شده با عنوان گیله مرد در رشت نیز سوال برانگیز شد و از همه شگفت تر دلجویی امام جمعه لاهیجان از شهروند خلاق لاهیجی بود که مجسمه های زیبایش به نوعی برند آن منطقه محسوب می شد و توسط شهرداری لاهیجان به سبب سد معبر تخریب شد.

تشکیل شورای تخصصی برای مجسمه های شهری 

چندی پیش بود که معاون هنری و امور سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان ضمن انتقاد از بروز برخی بدمجسمه ها در استان به تشکیل شورایی از سوی این اداره کل برای دریافت مجوز مجسمه ها و نماد های شهری اشاره کرد و گفت: عناصر و المان های شهری  هویت بخش هستند؛ اما متاسفانه بسیاری از مجسمه هایی که در گیلان و بویژه رشت می بینیم چه به لحاظ طراحی و چه به لحاظ استفاده از مواد، متناسب با اقلیم نیستند.

سید امیر مصباح در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مجسمه و یا هر نوع المان شهری در فضای عمومی بصورت مستقیم با مردم ارتباط دارد و موجب تعالی نگاه و ارتقاء کیفیت محیط های شهری می شود؛ لذا می بایستی نصب هر نوع نشان از این هنر علاوه بر زیبایی ،برآمده از اندیشه ای همگون با محیط باشد.

وی اظهار داشت: متاسفانه در زمانه کنونی شاهد ساخت بدمجسمه هایی از شخصیت های ملی ،مذهبی و هنری بودیم که هجمه های بسیاری در فضای مجازی ایجاد کرد و برآن شدیم تا اعضای این شورا با دقت و جدیت بیشتری انتخاب شوند ؛لذا بنا شد دو هنرمند مجسمه ساز استان با رزومه کاری قوی نیز در این شورا عضو باشند که به محض نهایی شدن نام اعضاء اعلام می شود.

معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان گفت: این شورا پیش تر نیز در قامت کمرنگ تر وجود داشت اما هیچ گاه از سوی شهرداری ها جدی گرفته نشد که حاصلش پدیدار شدن بد مجسمه هایی است که در سطح شهر یا استان هویدا می شوند ؛اغلب این مجسمه ها ،المان ها و یا یادبودها چه از لحاظ طراحی و چه متریال راضی کننده نیست و با اقلیم استان در تضاد است و چرایی آن بیگانه بودن طراح با اقلیم متفاوت گیلان است.

مصباح توضیح داد: پروسه تشکیل این شورا به این شکل است که شهرداری ها زین پس برای ساخت هر نوع مجسمه، تندیس ،المان و سازه شهری ملزم به دریافت مجوز از این اداره کل هستند؛ دریافت مجوز نیز بدین صورت انجام می شود که پس از اعلام نهاد مجری ،شورای یادشده به ریاست مدیرکل ، دبیری معاونت هنری ، کارشناس خبره هنرهای تجسمی و دو هنرمند مجسمه ساز تشکیل و جزئیات طرح به لحاظ زیبایی شناختی ، معنا و هویت، مواد،آمایش مکانی و … بررسی می شود و در نهایت با بررسی های تخصصی انجام گرفته نظر نهایی اعلام، و مجوز صادر و یا طرح رد خواهد شد.

وی اظهار داشت : به نظر می رسد هیاهوهای اخیر در ارتباط با ساخت بدمجسمه ها در کشور و همچنین گیلان برای ساخت و نصب سازه های مختلف و همچنین بروز نارضایتی مردم،شهرداری ها را بیش از همه وقت ملزم به دریافت مجوز و همفکری برای برآوری سازه های شهری نموده است .

مصباح تصریح کرد: نامه نگاری ها با شورای شهر و شهرداری ها انجام شده و امیدواریم ازین پس با توجه به نقش مجسمه ها در زیباسازی فضاهای شهری ، انتقال پیام های ارزشمند و مفاهیم معنوی و همچنین انتقال فرهنگ و تاریخ در جامعه ،نهاد های مرتبط اهتمام بیشتری به شورای یادشده و دریافت مجوز از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان نشان دهند.

معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه همه ما این نگرانی را از اضافه شدن بدمجسمه ها در استان احساس کردیم گفت:به قول استاد محمد رضا شفیعی کدکنی هنرمند هیچ مسئولیتی جز در برابر زیبایی ندارد ؛بنابراین آزار هنرمندان متخصص تجسمی که اغلب آنان جوانان هستند  از نصب این سازه های ناخوش بارز است و شِکوِه آنان بیشتر،برای سپردن طراحی و ساخت سازه های هنری شهری تکراری  به افراد خاص است .

مصباح گفت:استان گیلان دارای هنرمندان طراح و مجسمه ساز متخصص و کار آشنایی است که می بایست اجازه یابند بیش از همیشه در آتش هنر و ابداع بدمند و از وجود آنان در ارتقاء کیفیت شهری به بهترین حال ممکن بهره مند شد.

اجرای سازه های شهری مختص یک گروه خاص نیست

مدیر سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری شهرداری رشت است و در انتقاد به ساخت و نصب چند بدمجسمه گفت:هیچ مجسمه تازه ای در رشت ساخته نشده است و مجسمه گیله مرد مربوط به چند سال پیش و برای فضای دیگری بود که بتازگی در مکان فعلی نصب شده است.

علیرضا قانع در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: روند ساخت و نصب مجسمه در سابق را نمی دانم اما الان کارگروهی تشکیل شده و بر اساس تصمیم این کارگروه سازه های هنری شهری اجرایی می شوند.

وی در خصوص انتقاد هنرمندان تجسمی به سپردن اجرای طرح های هنری شهری به گروهی خاص گفت: به هیچ عنوان این موضوع قابل پذیرش نیست و تلاش می شود از وجود همه هنرمندان استفاده شود .

وی ادامه داد: تلاش می شود فضای شهری از هنر هنرمندان متعدد استان بی بهره نماند و  کارگروه هم عصاره ای از همین هنرمندان در رشته های مختلف تجسمی است که در هنگام اجرایی شدن یک سازه هنری شهری بر اساس فراخوان دعوت می شوند و انتخاب صورت می گیرد.

قانع گفت: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان بتازگی از شهرداری یک نماینده خواسته اما هنوز تشکیل نشده است و می کوشیم ازین پس با تعامل و همفکری برآمده از این شورا و کارگروه به نتایج بهتری در ارتقاء کیفیت فضای شهری دست یابیم.

چندی پیش ساخت یادمان نرجس خانعلی زاده  شهید مدافع سلامت در کلاچای نیز با انتقاد بسیار کاربران مجازی روبه رو شد و شهردار کلاچای در مراسم رونمایی از این یادمان گفت: ساخت این یادمان پنج ماه طول کشید و برای ساخت آن ۷۰ میلیون تومان از محل منابع داخلی شهرداری هزینه شد.

اما این موضوع علاوه بر انتقاد هنرمندان و مردم انتقاد رئیس هیات مدیره انجمن مجسمه سازان را از کیفیت ضعیف این مانیومنت را در پی داشت و گفت: گرامی داشت بزرگان در قالب سردیس ، تندیس و آثار حجمی متناسب با فضاهای تعریف شده شهری، از جدی ترین موضوعاتی است که امروز به عنوان یک ضرورت در شهرها مطرح است ؛ اگر چنانچه این امور در مسیر درست خودش قرار نگیرد، لطمات جبران ناپذیری به جامعه می زند.

هنر را به هنرمند بسپارید

رئیس هیات مدیره انجمن مجسمه سازان ایران در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: اهتمام به زمینه شکل گیری اثر (کانتکست)، متریال ، ابعاد اثر و مواردی از این دست، ابتدایی ترین مسائل در مورد ساخت یک مجسمه شهری است؛ ما برای شهر و مجسمه شهری تعاریف خاصی داریم و اگر بناست در شهرهایمان مجسمه هایی در شان و منزلت جامعه ایرانی داشته باشیم، باید به کمک متخصصان و هنرمندان این حوزه، که کم هم نیستند، در یک مسیر مطالعاتی صحیح بستر سازی کنیم و امکان خلق چنین آثاری را فراهم آوریم.

عباس مجیدی اظهار داشت: متاسفم از اینکه بگویم این سازه های بد ،روز به روز در کشور در حال افزایش است و سازمان ها و نهاد هایی که این کار را می کنند بدون مشاوره و دقت ،اجرای چنین طرح هایی را عهده دار می شوند.

وی گفت: ما هنرمندان پیشکسوتی داریم که استخوان در این عرصه خرد کرده اند؛ هنر و هویت شهری درس می دهند؛اما شاهد اتفاق هایی هستیم که کار به افرادی سپرده می شود که الفبای هنر را نمی دانند ؛ خب معلوم است اتفاق هایی چنین روی می دهد که کار هایپر رئالیستی که اصلا کار موزه است در سطح شهر بعنوان یادبود نصب می شود و این چیزی جز توهین نیست.

رئیس هیات مدیره انجمن مجسمه سازان افزود: بسیاری از افراد که ساخت مجسمه ها به آنها محول می شود اساسا مجسمه ساز نیستند و نمی دانم بر اساس چه معیاری کار به آنان سپرده می شود؛ بارها هشدار دادیم که تعریف شهر و مناسبات شهر فرق می کند؛ آثار دائمی، موقت و کارناوالی دارای مفهوم متفاوت هستند ؛اما متاسفانه دقت نمی شود ،خیلی از مواقع کار بعنوان موقت می آید و با کمترین دقت و مطالعه به عنوان کار دائمی ماندگار می شوند.

وی گفت: ما برای شهر تعریف داریم و اساسا اگر بناست مجسمه ای در شهر بخصوص به عنوان یک اثر دائمی بیاید باید با  مطالعه درست از سوی هنرمندان مجسمه ساز صورت بگیرد؛ زمان، دقت، تناسب معماری و تعامل آن اثر با مخاطب را می طلبد که تازه می رسد به نوع متریال و شکل استفاده از آن که خود یک پروسه است؛ پروسه ای کاملا مطالعاتی ؛و اگر این اتفاق نیفتد ما نمی توانیم شاهد آثار خوب شهری باشیم و این موضوع هم مستلزم زمان و بودجه کافیست و هم  نیازمند انتخاب هنرمند متخصص است.

رئیس هیات مدیره انجمن مجسمه سازان ادامه داد: متاسفانه ،کارها دچار غفلت شده اند و آثار ،فاقد هویت شهری و تاثیر روی سواد بصری شده اند ؛البته نمی شود گفت این موضوع همه آثار را در برمی گیرد ؛گاه آثار خوب هم داریم اما یک جریانی اتفاق افتاده که متاسفانه اغلب آثار بد بدون مشاوره از نهاد تخصصی صورت می گیرد.

مجیدی با بیان اینکه هنر شهری ارزش افزوده برای شهر دارد تاکید کرد: شورای فرهنگ و ارشاد اسلامی مشروط به اینکه حداقل در بدنه اصلی آن تعدادی از هنرمندان برجسته حضور داشته باشند مثمر خواهد بود و گرنه کارکرد خاصی نخواهد داشت؛ در استان ها و شهرستان ها نیز اگر قرار است این شورا قوت بگیرد باید زیر نظر نهاد تخصصی باشد و اگر غیر از این باشد نتیجه نخواهد داد.

وی با بیان اینکه سازه های هنری شهری دیالوگی با سایر عناصر شهر و با مخاطب ایجاد می کند،گفت : اگر یک اثر خوب با یک مطالعه صحیح خلق شود بهتر از اینست که هجوم آثاری را داشته باشیم که نشان از قهقرا هنر،تخریب شخصیت فردی و اذهان عمومی را در پی داشته باشد.

انسان از ابتدای پیدایش حیات شیفته زیبایی بوده است ؛از نقش نگاره های انسان های ابتدایی بر روی غارها ، ساخت اهرام مصر ، بناهای عظیم در یونان و روم ، تخت جمشید ، دیوان اشعار تا آرایش های ظاهری همه برای آن بوده که زیبایی بیافریند؛ اما گویا خلق زیبایی جولانگه ابتذال شده است چرا که دیگر رنگ پورشه، آثار سخیف سلبریتی های بیگانه با هنر  و اشعار واهی ترانه هایی که از خودروهایمان به گوش می رسد می رود که افسون کاشی کاری های بناهای تاریخی ، سینمای علی حاتمی و تار جلیل شهناز را از حافظه مان بزداید و بحران زیبایی بیافریند، اگر چاره ای نیاندیشیم ؛تاکید می کنیم اگر چاره ای نیاندیشیم.