منابع طبیعی از واگذاری سدخاکی به دهیاری جلوگیری می‌کند/ سایر مجموعه های گردشگری که به بخش خصوصی واگذار شده‌اند چه حال و روزی دارند/ مردم سقالکسار سال‌هاست با قاچاق چوب مقابله می‌کنند/اگر از ما حمایت شود سقالکسار را جهانی می‌کنیم/ در سقالکسار میزان همدلی و مشارکت اجتماعی مردم بسیار بالاست

جارستان: در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب رشت روستایی واقع شده است که این روزها شهرتی ملی پیدا کرده، گردشگران از نقاط مختلف ایران به دهستان لاکان از توابع بخش مرکزی رشت می آیند تا لحظاتی سرشار از آرامش را در منظره چشم نواز مجموعه سد خاکی سقالکسار سپری کنند.

جایی که دریاچه ۱۵ هکتاری موجب می شود تا جایی که چشم کار می کند آب ببینید و مخمل کوه های سبز پوشیده از درختان، گردشگران سقالکسار را تمیزترین و پاک ترین دریاچه ایران لقب داده اند.

اما جذابیت سقالکسار تنها به جاذبه های طبیعی آن خلاصه نمی شود، سقالکسار روستایی عاری از بیکاری، اعتیاد و زباله است. عملکرد موفق مسئولان محلی آن به گونه ای بوده که در هفته گذشته دهیار این روستا از سوی وزارت کشور در دو بخش «عمران و خدمات روستایی» و «آموزش و اشتغال پایدار» رتبه های برتر کشور را کسب کرد.

حال سوالی که در ذهن ایجاد می شود این است که؛ راز این جذابیت چیست؟ سقالکسار چگونه توانسته خود را از مخاطراتی همچون قطع بی رویه و قاچاق چوب حفظ کند؟ چگونه است که گردشگران با روستایی زیبا و البته تمیز و عاری از زباله مواجه هستند؟ و مدیریت روستا چگونه توانسته میان مدیریت مجموعه وسیع گردشگری و مدیریت روستا توازن برقرار کرده و عملکرد موفقی را ارائه دهد.

برای پاسخ به این پرسش ها و برخی سوالات دیگر درخصوص مجموعه‌ی زیبای گردشگری و روستای سقالکسار از «پیمان بازدیدی» دهیار جوان روستا که از فعالان محیط زیستی شناخته شده استان گیلان است دعوت کردیم تا با حضور در تحریریه جارستان به این سوالات پاسخ دهد.

مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:

جارستان: آقای بازدیدی به تحریریه جارستان خوش آمدید، مطلع شدیم که به تازگی در دو حوزه «عمران و خدمات روستایی» و «آموزش و اشتغال پایدار» مقام های اول و دوم را در میان دهیاری های سراسر کشور کسب نمودید، در خصوص روند فعالیت دهیاری ها و عملکرد خودتان در مدت زمانی که به عنوان دهیار سقالکسار مشغول به فعالیت هستید و در نهایت منجر به کسب این دو عنوان برتر کشوری شد، در خصوص این عناوین و افتخارات کسب شده توضیح بدهید.

بازدیدی: سلام. من هم از توجه شما به این اتفاق تشکر می‌کنم. ببینید مهمترین رکن در کارهای عمومی که وظیفه فرد مسئول خدمت رسانی به مردم است لزوم همدلی و همراهی سایر مقامات مرتبط است یعنی اگر امروز موفقیتی را در سقالکسار مشاهده می کنیم یکی از عوامل آن داشتن یک شورای متخصص است که در رشته های مرتبط مانند عمران و شهرسازی تحصیل کرده اند و اعضای شورا پیشتاز تر از دهیار در حال تلاش و فالیت هستند.

نکته دیگری که قابل توجه است تعداد زیاد دهیاران در کشور است، برای مثال در استان گیلان ۳۰۰۰ دهیاری داریم که اگر انتخاب دهیاران برمبنای تحصیلات و تخصص و سوابق اجرایی باشد می تواند یک نقطه اتکای مهم برای توسعه و پیشرفت باشد.

اما متاسفانه روند انتخاب دهیاران در اغلب موارد براساس روابط شخصی و خانوادگی است و که این مساله شانس استفاده از نیروی انسانی تحصیلکرده و جوان را کاهش می دهد.

درخصوص خدماتی که در مدت اخیر انجام شده باید بگویم با ورود به روستا با دو مساله مواجه بودیم؛ اول کارهای عقب افتاده و دوم برنامه هایی که اعضای شورا داشتند. خب علیرغم کاستی هایی که از گذشته بود مانند یک بدهی ۷۰ میلیون تومانی اما به کمک اعضای شورا شروع به فعالیت کردیم و در نخستین بدهی را پرداخت کردیم و امروز می توانم بگویم ما به عنوان دهیاری یک ریال به هیچ فرد یا مجموعه ای بدهکار نیستیم و گزارش های مالی دهیاری هر ماه مشخص است و به اطلاع اهالی روستا می رشد.

در خصوص عملکرد عمرانی امسال مسیری به طول ۵/۳ کیلومتر که روکش آسفالت آن تقریبا از بین رفته بود را پس از سال ها آسفالت کردیم و امسال ۲ کیلومتر دیگر آسفالت داریم، در موضوع برق تا قبل از حضور بنده ۳ داشتیم که در تابستان مردم را با مشکلات متعددی مواجه می کرد اما اکنون این تعداد به ۷ ترانس رسیده و خوشبختانه مشکل برق برطرف شده، از طرفی تمامی تیربرق ها نیز تعویض شده اند.

در بحث امکانات ورزشی یک قطعه زمین که متعلق به دهیاری بود را آماده کردیم و از آن به عنوان زمین ورزشی استفاده می شود، اکنون در تلاش هستیم تا با دریافت تسهیلات نسبت به احداث یک مجموعه چمن مصنوعی مناسب که قابل استفاده در تمام سال باشد، اقدام کنیم.

در بحث آموزش روستایی از یک فضای خالی سعی کردیم بهترین بهره را ببریم و مرکزی را تحت عنوان «مرکز آموزش چندمنظوره روستایی» تاسیس کردیم که من به تازگی متوجه شدم برای اولین بار در کشور است که چنین فضایی ایجاد شده است.

جارستان: روند تاسیس این مرکز آموزش چند منظوره و فعالیت هایی که در آن صورت می گیرد به صورت اتفاق افتاد؟

بازدیدی: ما یک فضای پارکینگ در دهیاری داشتیم که بلا استفاده بود، همان فضا را با یک هزینه متوسط نوسازی و تجهیز کردیم و آن را تبدیل به یک فضای آموزشی کردیم و اسمش را گذاشتیم «مرکز آموزش رایگان روستایی» که در آن جا انواع آموزش ها مانند: آموزش مهارت های زندگی، آموزش های حوزه سلامت و موارد مشابه که می تواند به ارتقاء کیفیت زندگی روستاییان کمک کند را برگزار کردیم. از سوی دیگر کسب و کار خانگی در حوزه بانوان برای ما خیلی مهم بود و در همین راستا آموزش های مختلف مرتبط با مشاغل خانگی را ارائه کردیم و امروز می توان گفت ما در روستا بیکار نداریم.

جارستان: در مسیر این کارها و فعالیت هایی که تاکنون داشتید با چه چالش ها و موانعی مواجه بودید؟

بازدیدی: مهمترین چالش اصلی و بزرگ ما این است که متاسفانه مدیریت مجموعه گردشگری سقالکسار در اختیار دهیاری نیست و در اختیار منابع طبیعی است، یعنی تمام اراضی در اختیار منابع طبیعی است و ما حتی اجازه احداث یک سرویس بهداشتی را در آن جا نداریم و این خدمات رسانی به گردشگران را بسیار سخت می کند. هرکاری هم تاکنون انجام دادیم برای آن تا پای دادگاه هم رفتیم اما مقاومت کردیم، به این دلیل که معتقدیم مردمی که آن جا هزینه پرداخت می کنند، این حق را دارند که یک امکانات حداقلی در اختیار آن ها قرار بگیرد.

یکسال است که  تلاش می کنیم تا مدیریت سد خاکی را از منابع طبیعی به دهیاری منتقل کنیم اما علیرغم موافقت استاندار، فرماندار و بخشدار متاسفانه جلسه نهایی برای انتقال به دهیاری که کاملا هم قانونی است برگزار نمی شود.

منابع طبیعی می گوید که دهیاری صلاحیت برعهده گرفتن مدیریت مجموعه را ندارد و برای واگذاری به سرمایه‌گذار ابراز تمایل کرده است، این در حالی است که مردم ما سال‌ها این مجموعه را مدیریت کرده و از آن حفاظت کرده اند چگونه منابع طبیعی می گوید که دهیاری به عنوان نماینده مردم روستا صلاحیت مدیریت آن جا را ندارد.

نتیجه مدیریت مردم این شده است که شما در سقالکسار پدیده قاچاق چوب ندارید، اگر هم از مناطق دیگر به اینجا بیایند در کنار برخورد دهیاری و نهاد های مسئول با برخورد مردم مواجه می شوند و این مساله در مسیر حفظ طبیعت سقالکسار بسیار موثر و مفید بوده است، سال هاست مردم سقالکسار در حفظ و حراست از منابع طبیعی شان مانند جنگل و سد خاکی یک پله جلوتر از مردم منطقه حرکت می کنند اما متاسفانه منابع طبیعی مخالفت می کند.

جارستان: اشاره کردید که مردم ما یک پله جلوتر از مردم منطقه حرکت می کنند در این خصوص اگر لازم است توضیح بیشتری بفرمایید.

بازدیدی: ببینید این که ما امروز درباره روستای سقالکسار صحبت می کنیم و در تلاش هستیم که نام آن را به عنوان روستای نمونه گردشگری و یک روستای بدون زباله به ثبت برسانیم تنها حاصل کارهای پیمان بازدیدی نیست، بلکه افراد زیادی زحمت کشیدند تا سقالکسار به اینجا رسیده است.

شوراها و دهیاران قبلی تلاش کردند و زحمت کشیدند، پرسنلی که در مجموعه مشغول به کار هستند در حفظ مجموعه تلاش کردند، همینطور اعضای دوره فعلی شورا و از همه مهمتر مردم روستا هستند که بدون همدلی و همراهی آن ها این کار بسیار بسیار سخت می شد و یا حتی امکانپذیر نمی شد.

در مساله جلب مشارکت و همدلی مردم روستا نکته ای که از اهمیت فراوانی برخوردار است، پذیرش شما از سوی مردم است. یعنی باید مردم روستا شما را بپذیرند و احساس کنند مثل خودشان هستید در چنین شرایطی همدلی ایجاد می شود و سطح مشارکت اجتماعی مردم در امور روستا افزایش پیدا می کند.

جارستان: از برنامه هایی که برای آینده سقالکسار دارید بگویید، چه طرح یا ایده ای مدنظر دارید؟

بازدیدی: ببینید اولین و مهمترین خواسته ما این است که مدیریت سد به ما به عنوان دهیاری واگذار شود، اتفاقی که سال هاست بدون واگذاری رسمی به دست مردم رخ داده اما واگذاری به صورت رسمی زمینه را برای ارتقا کیفیت خدمات افزایش دهد و در نتیجه شاهد رضایت و حضور هرچه بیشتر گردشگران باشیم.

اگر مدیریت سد خاکی به دهیاری واگذار شود با افزایش کیفیت خدمات به مردم و گردشگران، میزان حضور در سقالکسار بالا رفته و درآمد افزایش پیدا می کند و تقریبا بعد از دوسال درآمد فعلی مجموعه را به حداقل ۴ برابر و اشتغالزایی را که درگذشته ۳ نفر بوده و اکنون ۱۱ نفر است به ۲۰۰ نفر اشتغالزایی مستقیم می‌رسانیم.

من از از منابع طبیعی سوال دارم، جاهایی که خودشان مدیریت می‌کنند به چه صورت است و چه وضعیتی دارند؟ اماکن تفریحی که مدیریت دولتی حاکم بوده به چه شکلی است و جایی که ما به عنوان دهیاری مدیریت کردیم چه وضعیتی داریم؟ چطور می شود در مجموعه گردشگری ۶۰۰ هکتاری ما در سقالکسار شما یک عدد زباله روی زمین نمی بینید اما بپرسید وضعیت جنگل های گیسوم را به چه صورت است؟

مسئولان منابع طبیعی می گویند علاقمند هستند تا سدخاکی را به بخش خصوصی واگذار کنند، اما توجه ندارند که بخش خصوصی اگر سرمایه گذاری می کند اولولیت اولش بازگشت سرمایه و هزینه هایش است اما دهیاری چون ارتباط مستقیم و نزدیک با مردم دارد و از میان مردم انتخاب شده منافع عمومی و مردم روستا را در نظر می گیرد.

اکنون که در خدمت شما هستم، بخشی از درآمدی که از سد خاکی حاصل می‌شود صرف نگهداری مجموعه می شود و بخشی هم برای روستا هزینه می شود مانند همین مرکز آموزش رایکان روستایی که انواع آموزش ها را ارائه می دهیم، سال گذشته از طریق همین آموزش ها ۲۰ نفر در شغل خیاطی آموزش دیدند، کلاس های آموزش نگهداری زنبور عسل داشتیم و کندو های موجود در منطقه به واسطه همان آموزش ها افزایش پیدا کرد، کلاس پرورش نوغانداری داشتیم که تقریبا فراموش شده بود و دوباره در روستای ما احیا شد، اولین دوره پرورش زعفران داشتیم که اگر امسال آغاز نشود سال بعد ان شاالله آغاز خواهد شد.

همچنین کلاس های آموزش کشت دوم داشتیم که برای اولین بار تمام پهنه روستای سقالکسار کشت دوم داشتند. به صورت خیلی ساده که ما کود مایع ارگانیک در اختیار کشاورزان قرار دادیم و به دامداران هم غذای دام ها دادیم تا دام ها در شالیزارها رها نشوند، آب در اختیار کشاورزان گذاشتیم به گونه ای که هیچ‌کس احساس نکرد آب سد خاکی کم شده و در نتیجه توانستیم یک کشت دوم مناسب داشته باشیم. و درنتیجه اجرای همین طرح ها بود که جهادکشاوری تصمیم گرفت طرح IPCM (راهبرد کشاورزی پایدار ) را به صورت پایلوت در سقالکسار اجرا کند.

از سوی دیگر یک طرح توسط اداره فنی حرفه ای در روستا اجرا خواهد شد به نام خانه کارآفرینی که قرار شد، رشتی دورزی، حصیربافی و قالیبافی را به صورت رایگان آموزش بدهیم و شغل های دوم را در روستا بیشتر کنیم تا درآمد روستاییان افزایش یابد، همه می دانیم اگر درآمد روستاییان افزایش پیدا کند قطعا از زمین فروشی و ویلاسازی جلوگیری خواهد شد.

البته هم اکنون نیز بخش بسیارزیادی از زمین ها در حال بهره برداری و استفاده هستد در مشاغل مختلف و تنها ۱۵ درصد از جمعیت غیر روستایی هستند که بخشی از آن هم گیلک و رشتی هستند یعنی جمعیت غیر گیلانی خیلی کمی داریم.

جارستان: دستیابی به این موفقیت ها برای شما و سقالکسار مزایایی در پی داشته است؟

بازدیدی: وقتی که شما این رتبه را کسب می کنید باید ادامه مسیر را هم پیگیری کنید و دنبال کار بروید و انتظار ایجاد کنید و امکانات و امتیاز بخواهید. آنچه که در ذهن من است تسهیلاتی است که به درد مردم بخورد نه تسهیلاتی که به درد دهیار و یا شورا بخورد.

تمام تلاش من این است که اگر رتبه ای به دهیاری داده می شود یا در زمینه ای مورد تقدیر کشوری قرار می گیریم در نتیجه آن اگر می خواهیم طرحی اجرا شود در کارها مساعدت و تسریع صورت بگیرد، باید باورکنیم که سقالکسار امروز نه تنها استانی شده بلکه حتی ملی نیز شده است و در سطح کشور آن را می شناسند و بسیاری از گردشگران وقتی وارد گیلان می شوند بازدید از سقالکسار را یکی از برنامه های خود در نظر می گیرند اما حالا تلاش می کنیم با اجرای طرح های نوین و کارآمد سقالکسار را بیش از پیش ملی و بعد جهانی کنیم.

هدیه و جایزه ما می تواند این باشد که مدیریت سدخاکی به مردم روستا و دهیاری که نماینده آن هاست واگذار شود، این سد متعلق به مردم است خود مردم این جا را در سال ۶۲ با همکاری جهاد کشاورزی ساختند اما امروز منابع طبیعی می گوید مال من است، سوالی که باید پرسید این است که اگر اینجا را متعلق به خود می دانند اکنون برای این مجموعه چه کاری انجام شده است؟ آیا یک ریال هزینه برای حفظ و حراست سقالکسار اینجا هزینه کرده اند؟

جارستان: یعنی در اهداف و برنامه این است که سقالکسار جهانی شود؟

بازدیدی: من به کم قانع نیستم و حالا که ملی هستیم تلاش می‌کنیم تا این روستا را جهانی کنیم و لازمه آن این است که کیفیت خدمات و کارها ارتقا پیدا کند و ادامه دار باشد.

مهمترین درسی که سقالکسار می تواند بدهد این است که کار سخت نیست، ما رودخانه نداریم فقط آب بند داریم اما هیچ وقت شالیزار های ما دچار مشکل کم آبی نیستند این یعنی می توان منابع آب را مدیریت کرد، ما در سطح روستا زباله روی زمین نداریم پیام این اتفاق این است که مدیریت معضل زباله سخت نیست، در نتیجه با مدیریت صحیح و دلسوزانه در کنار همدلی و همراهی مردم می توانید روستایی داشته باشید که بیکاری و اعتیاد نداشته باشد و همه شاغل باشند، در این مسیر کمترین نقش را من دارم و بیشترین نقش را مردم دارند که این مجموعه را حفظ کردند و همچنان از آن حفاظت می کنند.

یک نکته مهم دیگر هم احساس می کنم باید به آن توجه شود این است که از سرمایه های انسانی موجود استفاده کنیم، اشکالی ندارد که یک فعال مدنی و محیط زیستی هم وارد عرصه مدیریت شود و کار اجرایی کند، متاسفانه فعالان اجتماعی اگر کار نکنند کسی کاری به آن ها ندارد اما وقتی کار می کنند با انواع موانع و تهمت ها مواجه هستند.