غرب درگیر تجارت سمی با عربستان شده/ناخرسندی برخی کشورها از برقراری مجدد روابط سودآور بین ایران و شرکای تاریخی‌اش

به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، جهانبخش مظفری سفیر جمهوری اسلامی ایران در رم در گفت‌وگویی با خبرگزاری نوای ایتالیا به سوالاتی در خصوص گسترش مناسبات ایران و ایتالیا در دوران پسابرجام و همچنین تحولات منطقه پاسخ داده است که مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:

* موانع اصلی بازگشت کامل ایران به بازارهای بین‌المللی از نظر شما و آخرین وضعیت تفاهمات امضا شده در جریان سفر ریاست محترم جمهوری چیست؟ 

جمهوری اسلامی ایران کشوری ثروتمند با منابع ارزشمند انسانی، اجتماعی و اقتصادی با جایگاه ممتاز منطقه‌ای و بین‌المللی است. چنین کشوری برای برقراری ارتباط با جهان خارج بدون شتاب و با محاسبه دقیق هزینه – فایده روابط دوجانبه خود در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف عمل می‌کند. همچنین راهبرد اصلی جمهوری اسلامی ایران در همه حوزه‌های روابط خارجی و به‌ویژه روابط اقتصادی با کشورهای مختلف مبتنی بر اصل برد – برد تعریف شده است.

پس از سال‌ها تحمیل تحریم‌های غیرمنصفانه به جمهوری اسلامی ایران طبیعی است که بازگشت به شرایط برقراری روابطی متوازن، زمان‌بر بوده و دوستان و شرکای قدیمی و تاریخی ایران نیازمند رهایی از فشارهای غیرمستقیم و روانی ایجاد مجدد روابطی پایدار و بلندمدت با اقتصاد در حال شکوفایی ایران هستند. تردیدی نیست که برخی کشورها و قدرت‌های اقتصادی از آنجا که منافع خود را در ایجاد معادلات برد – باخت یا بازی با حاصل جمع صفر می‌بینند، از برقراری مجدد روابط سازنده و سودآور بین جمهوری اسلامی ایران و شرکای سنتی و تاریخی‌اش خرسند نبوده و موانعی در مسیر تحقق این هدف ایجاد کنند. کشورهای صاحب تمدن نظیر ایران و ایتالیا در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود آموخته‌اند که با صبر و حوصله موانع برقراری روابط سازنده بین خود را به تدریج رفع کرده و با تعریف روابطی مبتنی بر برد هر دو ملت، الگویی قابل قبول را به جهانیان ارائه کنند.

طی ۶ ماه گذشته و پس از سفر ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران به رم و متعاقب آن سفر رنتزی نخست وزیر ایتالیا به تهران، دو کشور با نگاه جزئی به بخش‌های مختلف تفاهمات امضا شده در حال رفع موانع مختلف مالی، بانکی، بیمه‌ای، فنی و… برای اجرایی کردن تفاهمات مذکور بوده و در این مسیر پیشرفت‌های بسیار چشمگیری داشته اند. انتخاب ایتالیا به عنوان اولین مقصد سفر رئیس‌جمهور در اروپا اتفاقی نبود و دولت جمهوری اسلامی ایران واقعا ایتالیا را دروازه ورود خود به اروپا دانسته و تلاش دارد با نکته‌بینی و دقت عمل روابطی اقتصادی که بتواند به عنوان الگوی روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با اروپا نامیده شود، بنا کند.

* ایتالیا چه نقشی را می‌تواند در توسعه ایران ایفا کند؟

ایران و ایتالیا دو اقتصاد مکمل هستند که می‌توانند با اتکا به ظرفیت‌های خود روابطی سودآور برای هر دو طرف تعریف کنند. نوسازی صنعتی یکی از نیازهای مهم توسعه ایران است. در بسیاری از حوزه‌های پایه صنعتی و معدنی، صنایع ایران توسعه دهه‌های گذشته خود را با شرکای ایتالیایی آغاز کرده بودند و حالا شاید بهترین شریک برای تامین این نیاز توسعه‌ای، خود ایتالیا و شرکت‌های ایتالیایی باشند. صنایع ایتالیا به هنگام نگاه به ایران نباید تنها بازار ۸۰ میلیون نفری داخل مرزهای کشور را مد نظر قرار دهند. شرایط منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای است که یک بازار ۴۰۰ میلیون نفری را مقابل فعالان اقتصادی ایتالیا قرار می‌دهد. به رسمیت شناختن این واقعیت نه تنها کمک موثری به توسعه ایران است بلکه می‌تواند مشکلات رکودی اقتصاد ایتالیا را هم تا حدودی مرتفع سازد.

نیاز مهم توسعه‌ای دیگر ایران که ایتالیا می‌تواند در آن ایفای نقش کند، ایجاد فرصت‌های شغلی برای نیروهای ماهر و متخصص و جوان ایرانی است. ایتالیا به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورها در حوزه صنایع کوچک و متوسط می‌تواند با تکیه بر توسعه همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط دو کشور، نقش ارزنده‌ای در این رابطه ایفا کند.

* ایتالیا چه فرصت‌هایی را می‌تواند به فعالان اقتصادی ایرانی بدهد؟

در گفت‌وگوها و ملاقات‌های متعدد با فعالان اقتصادی و مدیران ارشد حوزه اقتصادی ایتالیا این نکته مورد تاکید قرار گرفته است که در طول سال‌های تحریم و دور بودن دوستان ایتالیایی از عرصه عملیاتی روابط اقتصادی خارجی ایران، اقتصاد کشورم با تحولات مهمی روبه‌رو بوده است از جمله اینکه دیگر برقراری روابط صرف تجاری و در واقع صدور کالا و خدمات به جز در موارد استثنایی جذابیتی برای فعالان اقتصادی ایرانی نداشته و توجه ویژه حمایتی دولت جمهوری اسلامی ایران نیز مشمول اینگونه روابط نمی‌گردد. انتقال فناوری یا تکیه بر تولید مشترک مهم‌ترین خواسته فعالان اقتصادی ایرانی است که کاملا مورد حمایت دولت جمهوری اسلامی ایران نیز قرار دارد.

* با گذشت یک سال از توافق هسته‌ای بین ایران و غرب، مناسبات ایران و ایتالیا در چه وضعیتی است؟

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا از جمله کشورهایی هستند که  از روابط تاریخی – تمدنی قابل توجهی سود می‌جویند و بین آنها دوستی پایدار برقرار است. بعد از عقد موافقتنامه هسته‌ای فی ما بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ۱+۵ ، ایتالیا به‌عنوان اولین مقصد سفرهای اروپایی رئیس‌جمهور انتخاب شد که این مهم نشان از عمق علائق و منافع مشترک دو کشور دارد. ابعاد روابط ایران و ایتالیا تمام بخش‌های یک رابطه کامل نظیر سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در بر دارد که بعد از عقد موافقتنامه هسته‌ای، دو کشور در بالاترین سطح در حال همکاری با یکدیگر هستند. روسای دو دولت از کشورهای یکدیگر بازدید کرده‌اند و تفاهم‌نامه‌های متعددی را که بسترساز گسترش تجارت و همکاری شرکت‌های طرفین با یکدیگر است را به امضا رسانده‌اند.

* به نظر شما موانع باقی‌مانده برای بازگشت کامل ایران به بازارهای بین‌المللی چیست؟ موافقتنامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی که در ژانویه سال گذشته طی سفر رئیس‌جمهور روحانی به ایتالیا امضا شد در چه وضعیتی است؟ ایتالیا چه نقشی می‌توانند در توسعه اقتصادی ایران بازی و چه فرصت‌های را می‌تواند برای کارآفرینان ایرانی ایجاد کند؟ آیا نقش ژئوپلیتیکی ایران بعد از توافق هسته‌ای تغییر کرده ‌است؟

عقد برجام در پرتو فهم درست قدرت‌های جهانی از ضرورت پذیرش نقش منطقه‌ای ایران در تامین صلح و امنیت منطقه‌ای و عدم تاثیر تحریم‌ها حاصل شد. با استفاده از تجربیات و روابط گذشته و فرصت ناشی از این موافقتنامه می‌توان در دوران پسابرجام با ایجاد روابط متعادل فی ما بین قدرت‌های بزرگ و ایران، در راستای رفع تنش‌های منطقه‌ای و پیشبرد رویکرد توسعه‌ای و رونق اقتصادی حرکت کرد. فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران متاسفانه به ناحق و مغرضانه تبدیل به یک موضوع و کیس امنیتی در جامعه بین‌المللی شده بود. برجام این وضعیت را تغییر داده به گونه‌ای که موضوع فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران توسط جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و در نتیجه شرایط همکاری فی ما بین کشورهای اروپایی و جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی مهیا شده است. به طور کلی، توافق هسته‌ای، فرصتی برای همه طرف‌ها برای کشف منافع مشترک و گسترش دیپلماسی خلاق، همزیستی و رقابت مسالمت‌آمیز به جای مشاجره نظامی، ایجاد می‌کند. البته ممکن است این فرصت‌که با تلاش و مذاکرات شبانه‌روزی کسب شده است به هدر رود اما بدون موافقتنامه هسته‌ای اساساً این وضعیت موضوعیت نداشت.

* توافق هسته‌ای چه تاثیری بر مناسبات با دیگر کشورهای غربی داشته است؟

برجام، فرصتی را برای کشورهای اروپایی فراهم آورده تا بتوانند از جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور دوست (نه یک کشور متحد) که به عنوان قدرت منطقه‌ای مطرح است در معادلات بین‌الملل و منطقه‌ای سود جویند. اهمیت موضوع فوق با در نظر گرفتن شرایط منطقه که هر روز شاهد یک دولت شکست خورده در خاورمیانه و شمال آفریقا هستیم، دو چندان می‌شود. عدم تعامل موثر فی ما بین اروپا و ایران در سال‌های گذشته، تحت تاثیر امنیتی شدن موضوع هسته‌ای ایران، محدودیت‌های استراتژیکی را برای غرب و ایران در حوزه‌های مختلف امنیتی و سیاسی ایجاد کرده بود.

جمهوری اسلامی ایران و غرب، دشمنان، مشکلات و منافع مشترکی در منطقه خاورمیانه دارند که از آن جمله می‌توان به گسترش تروریسم و افراط‌گرایی، جرایم سازمان یافته و گسترش مواد مخدر اشاره کرد. شما در اروپا، بخشی از این مشکلات را به لحاظ مهاجرت و حملات تروریستی به مردم بی‌دفاع کاملا درک کرده‌اید. همکاریی نزدیکتر غرب و جمهوری اسلامی ایران در موضوعات فوق‌الذکر برای منطقه خاورمیانه ثبات بخش خواهد بود که نهایتا اروپا نیز از آن منتفع خواهد شد.

این وضعیت به نفع کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس نیز است که امیدوارم آنها نیز اقدام به تجدید نظر درباره سیاست‌های خصمانه خود کرده و خود را به صورت مسالمت‌آمیز با تغییرات جدید تطبیق دهند. امید است بتوانیم با استفاده از فرصت برجام و اقدامات اعتمادساز طرفین در راستای استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر و مسیر هم‌افزایی سیاسی در حوزه‌های مختلف روابط پایدار ایجاد کنیم.

* رسانه‌های غربی اغلب وضعیت جاری در سوریه و عراق را به عنوان یک جنگ فرقه‌ای میان شیعه و سنی به تصویر می‌کشد. آیا این تفسیر درستی از وضعیت منطقه است؟ 

در نظر داشته باشید که  مسلمانان شیعه مذهب نسبت به سنی‌ها در اقلیت قرار دارند. لذا گسترش و تشدید جنگ مذهبی بین اقلیت شیعه و اکثریت سنی به هیچ وجه به نفع جمهوری اسلامی ایران شیعه مذهب، نخواهد بود. متاسفانه برخی از کشورهای سنی عرب منطقه خلیج فارس از طریق تشدید جنگ‌های مذهبی و شستشوی فکری جوانان و تهیج آنها به دنبال کسب اهداف خود از جمله تغییر موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه و کسب مشروعیت داخلی و پوشش گذاشتن بر مشکلات داخلی خود هستند.

ایران و جوامع شیعه خطری برای کشورهای عربی نیستند. عربستان و سایر کشورهای عربی، تهدید جدی دیگری دارد که در راس آنها فقدان کنترل بر گروه‌های افراطی است که در حال نابود کردن بنیان دولت‌ها در منطقه و ایجاد دولت‌های شکست خورده هستند. در موضوع حمله داعش به کردستان عراق، جمهوری اسلامی ایران از اقلیم کردستان که سنی مذهب هستند در مقابله با داعش حمایت کرد.

امیدوارم با استفاده از فرصت برجام نگاه غرب به فعالیت‌ها و اقدامات عربستان که تا کنون مغفول بوده، تصحیح شود. انتظار داریم به جای این که روابط شیعه و سنی برای غرب تبدیل به مسئله و یا موضوع  شود، رفتار و عملکرد عربستان در منطقه و جهان مورد توجه و دقت دولت‌ها غربی قرار گرفته و برای آن چاره‌اندیشی کنند.

* به اعتقاد شما آیا امکان رسیدن به صلح در سوریه همچنین در عراق و یمن وجود دارد؟ آیا امکان همکاری ایران و غرب برای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی وجود دارد؟ 

اقدامات آل سعود و برخی دیگر از کشورهای عربی در ایجاد گروه‌های تکفیری _ تروریستی از جمله داعش و حمایت عقیدتی، مالی و تسلیحاتی از آنها سر منشا تمام جنگها و مشکلات خاورمیانه و شمال آفریقا است. متاسفانه عربستان سعودی با شرایط جدید عراق هیچگاه کنار نیامد و در هر فرصتی به ثبات عراق ضربه زده است. آل سعود پیوند القاعده و بازمانده‌های رژیم بعثی صدام و داعش را با پول‌های بادآورده نفتی و تسلیحات وارداتی غربی، فراهم کرد تا دموکراسی نوپای عراق را از پای درآورند. این در حالی است که در غرب و آمریکا جدیت لازم برای مبارزه با گروه‌های تندرو و تکفیری مانند داعش از جمله گروهک النصره یا داعش که سوریه و عراق را مورد تاخت و تاز قرار داده و هر روز تعداد زیادی کشته و بی‌خانمان و مهاجر ایجاد می‌کنند، دیده نمی‌شود. در آمریکا مبارزه با داعش و گروه‌های تندرو با انتخابات ریاست جمهوری پیوند خورده و بهره‌برداری تبلیغاتی از مبارزه با داعش جای مبارزه میدانی با این گروه‌ها را گرفته است. غرب درگیر تجارت سمی با عربستان سعودی شده و در ازای صادرات کالا، خدمات و تسلیحات به عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی، چشم خود را بر روی صادرات آل سعود به اروپا و خاورمیانه یعنی تفکرات افراطی وهابی و سلفی که هر روز تعداد بیشتری از جوانان اروپا و آفریقا و خاورمیانه را آلوده می‌‌کند، بسته است.

گسترش مراکز فرهنگی قطر و عربستان سعودی در اروپا و یا حذف نام عربستان سعودی به عنوان مسئول کشتار کودکان یمنی از گزارش ” children and arm conflict” فرستاده ویژه سازمان ملل در امور کودکان و جنگ مثال‌های بارز این چشم‌پوشی‌ها است که وجدان‌های بیدار را به درد می‌آورد. در حال حاضر ایتالیا به همراه آمریکا رئیس کمیته کاری مبارزه با تامین مالی گروه‌های تروریستی و جهادی هستند. مبارزه مالی با تروریست‌ها قوی‌ترین و مهم‌ترین قدم برای مبارزه با تروریسم و کورکردن افراط‌گرایی است و از آنجا که زیرساخت‌های مالی دنیا عمدتا مرتبط با غرب است، نقش شما در این مبارزه بی‌بدیل است.

در خصوص یمن لازم به ذکر می‌دانم بزرگ کردن نقش ایران ساده‌سازی بیش از اندازه موضوع است. عربستان سعودی بعد از بهار عربی دیگر نمی‌تواند با ابزارهای قبلی یعنی پول و حکومت‌های وابسته فاسد به مردم جویای حقوق خود، حکومت کند و باید در روش‌های خود تجدید نظر کند. در حال حاضر جنوب یمن تبدیل به پایگاه تروریست‌ها مانند القاعده، داعش، بوکوحرام، جبهه الشریعه شده است. عربستان وقتی یک منطقه را در جنوب یمن اشغال می‌کند بعد از ۷۲ ساعت منطقه در دست تروریست‌ها می‌افتد.

در مقطع کنونی ما سیاست صبر و خویشتنداری را در مقابل رفتارهای عصبی عربستان و متحدان این کشور پیش گرفته‌ایم و از هرگونه تلاش دسته جمعی و منطقه‌ای برای مقابله با ناامنی و بحران‌های امنیتی استقبال می‌کنیم. از زمان پایان جنگ تحمیلی عراق و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ بر اساس بند ۸ این قطعنامه ایران خواستار شکل‌گیری ترتیبات امنیت دست جمعی در خلیج فارس بوده است. اتحادیه اروپایی می‌تواند با ترغیب کشورهای عربی به ایجاد این سازوکار به تامین ثبات و امنیت در منطقه کمک کند.

* سقوط صدام حسین در عراق منجر به ایجاد منطقه خودمختار کردستان شد، در حالی که جنگ در سوریه به کردهای سوریه امکان ایجاد یک منطقه خودمختار را داده است، به نظر شما خطر برای رشد جنبش استقلال‌طلبانه حتی در میان کردهای ایران وجود دارد؟

اقوام ایرانی از هزاران سال قبل از تعریف دولت – ملت‌های مدرن جدید به صورت همگرا با یکدیگر در حوزه تمدنی ایرانی می‌زیسته‌اند. حوزه تمدنی پنج هزار ساله ایران فراتر از مرزهای سیاسی کنونی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و شاخه‌های مختلف اقوام اصیل ایرانی مانند کردها، فارس‌ها، آذری‌ها، ترکمن‌ها، لرها و… برای مدت‌های طولانی در آن ساکن بوده و هویت ایرانی در یک فرایند پنج هزار ساله با هویت قومی این اقوام عجین شده است. آنچه که امروزه به عنوان nation-state و مرزهای سیاسی تعریف می‌شود و مورد احترام جمهوری اسلامی ایران است، نمی‌تواند در هویت ایرانی اقوام ساکن در ایران خللی ایجاد کند. کمک جمهوری اسلامی ایران به اقلیم کردستان عراق در حمله داعش به آن اقلیم در همین چارچوب صورت گرفت. قطعا این توضیحات برای مردم و دولت ایتالیا که مانند کشور من از یک حوزه تمدنی با شکوه و پرقدمت سود می‌جویند بیش از سایر کشورها که ظرف ۱۰۰ الی ۲۰۰ سال گذشته ایجاد شده‌اند، قابل لمس و درک است.